Archive - Çу 2014 - Хыпар

Амазонка, Укаслу, Пăрттас, Аспарух, Некей, Вырăк, Алмуш хан, Валем хуçа, Катрак... Чăваш-пăлхар историйĕнче тарăн йĕр хăварнă паттăрсен çирĕме яхăн кĕлетки Атăл хĕрринче «ÿссе» ларчĕ. Пурте вĕсем - хăйăртан.

Çĕнтерÿ кунĕ Чăваш Енре спорт мероприятийĕпе пуян пулнă, кашни район-хулара вун-вун ăмăрту иртнĕ.

Чи пĕлтерĕшлĕ пулăмсенчен пĕри вăл - «Çĕнтерÿ эстафети» çăмăл атлетика чупăвĕ. Унта республикăри кĕрешÿ ÿнерĕн çамрăк спортсменĕсемпе вĕсен ашшĕ-амăшĕ, тренерсемпе вĕрентекенсем хутшăннă. Вĕсем Мухтав монументĕнчен пуçласа Хĕрлĕ тÿреме çити чупнă, унта кĕрешÿçĕсем хăйсен ăсталăхĕпе паллаштарнă.

Республикăн ĕç рынокĕнчи лару-тăру тăнăçлăхĕ Чăваш Енĕн социаллă пурнăçĕпе экономикин аталанăвĕпе тÿрремĕнех çыхăннă. Чăвашстат кăтартăвĕсем тăрăх - 2014 çулхи пĕрремĕш кварталта Чăваш хутлăхĕнче промышленноç производствин индексĕ 104 процента çитнĕ.

Уй-хир ĕçĕсем епле пынипе Чăваш Ен Пуçлăхĕнчен пуçласа ялти кашни ватă таранах кăсăкланаççĕ, хаçатсенчи материалсемпе, сводкăсемпе паллашаççĕ. Интернета кĕрекен те чылай.

Аслă Çĕнтерÿ уявĕччен ЧР Министрсен Кабинечĕн Председателĕ Иван Моторин республика Правительствин вице-премьерĕпе - ял хуçалăх министрĕпе Сергей Павловпа Элĕк районне çитнĕ, «Çĕнĕ çул» ял хуçалăх производство кооперативĕнче, «Чăваш Ен ял хуçалăх продукчĕсем» тулли мар яваплă обществăра пулнă.

Чăваш ялĕ интереслĕ, пултаруллă та хăйне евĕр çынсемпе пуян. Канаш районĕнчи Çĕнĕ Юнтапари Семеновсен çурт-йĕрĕ те хуçисем пекех ыттисенчен уйрăлса тăрать. Хапхи çине вĕсем çăкăр-тăвар ÿкернĕ, "Ырă сунса кĕтетпĕр" тесе çырнă. Сылтăм енче вара пăлансем "уçăлса çÿреççĕ". Пÿрт тăрринче слон "вырăн тупнă".

Енчен те 35-40 çулсенчи хĕрарăма çамрăклăх иртсе пыни, пурнăç ватлăх еннелле сулăнни шухăшлаттарма, тунсăхлаттарма пуçларĕ тĕк - апла унăн аслă çулсенчи йывăр тапхăр /кризис/ пуçланнă. Этемлĕхĕн черчен çуррийĕ йышĕнче çак тапхăра чун ыратăвĕсĕр ирттерекен питĕ сахал.

Анне шăллĕн Тимĕрç Элексантăрĕн хĕрĕ Марья акка Вăрнар çумĕнчи Санарпуçĕнчен Пысăк Упакассине качча тухнă. Ун патне хăнана ачаранах çÿренĕ май хамăрăн Хурăнсур Çармăсран çирĕм çухрăмри çав пысăк яла асра хăварнă. Хумма йыснасем Хураçырма енчи урамраччĕ. Ял çыннин пĕр-пĕринпе хутшăнмасăр пулмасть. Çимĕкре аттепе анне хăнана пĕрле çитрĕç.

«Ырă кÿршĕ тăванран та хаклăрах», – тенĕ ваттисем. Çемьере пĕр-пĕр йывăрлăх сиксе тухсанах пулăшу ыйтма пускиле чупатпăр. Савăнăçа та, хуйха та яланах пĕрле пайлатпăр. Çапла пĕр-пĕрне кунран-кун пулăшса, хавхалантарса, шăкăл-шăкăл калаçса пурăннă май ĕмĕр иртнине те сисместпĕр. Вăрмар районĕнчи Шăхальте пурăнакан Мария Шурка, пирĕн кÿршĕ, çак кунсенче 80 çул тултарчĕ. Çăмăл пулман унăн кун-çулĕ, çапах йывăрлăха нихăçан парăнман вăл. Малалла вулас...

Этемлĕх историйĕнчи чи юнлă вăрçăн хаяр çулĕсенче кăтартнă паттăрлăхăн иксĕлми çути вун-вун çул иртсен те пирĕн пата çитет. Çухатусен ыратăвне тÿссе, мĕн пур вăя пухса, хăйсене хĕрхенмесĕр Тăван çĕр-шывăн Аслă вăрçин паттăрĕсем пурăнмалли ирĕке упраса хăварнă.