Archive - 17 Чÿк, 2016 - Хыпар

Елчĕк районĕнчи Елчĕк пуçламăш шкулĕнче 4-мĕш «б» класра вĕренекен Денис Ивановпа Давид Крысов чун киленĕçне ирĕклĕ кĕрешÿре тупнă.

1961 çулхи чÿк уйăхĕн 5-мĕшĕнче чун-чĕрере нихăçан тÿрленейми тарăн суран хăварнă хăрушă пулăм тавралăха кисретнĕ. Çак кун Сĕнтĕрвăрри районĕнчи Хуракасси шкулĕнчи пушарта 106 ача, 4 вĕрентекен пурнăçран вăхăтсăр уйрăлнă. Чылай çемьене нимĕнпе виçейми хурлăх илсе килнĕ вăл.

Çут çанталăк вылять-ши е хамăрта сăлтав?

Хÿтлĕх кирлĕ

Пÿлĕмре ÿстерсе пăхар-и?

Кăсăя

Акнă чухне пахчаçăн шултра та сĕтеклĕ, тутлă кишĕр пуçтарса илес килет паллах. Юплĕ, авăнчăк, осьминога е циркуле, е тата ыттине аса илтерекен пахчаçимĕçе ача-пăча тыткаласа пăхма, кăсăкланма юратать-ха. Анчах авăнчăк, кукăр-макăр çимĕçе апатра усă курмашкăн тасатма кансĕр, упрамашкăн та йывăртарах.

Кукăр-макăр кишĕр кăларса пуçтарнă пахчаçă, тен, вăрлăх япăххипе çыхăнтарма пултарать пахалăхсăр çимĕç илнине. Анчах чылай чухне кишĕр пахалăхлă пуласси вăрлăхран мар, тăпраран, мĕнле пăхнинчен килет.

Çанталăк сивĕтнĕçемĕн пыл хурчĕсем ыйха путмаççĕ. Вĕсем вĕллере хăйсене хĕл каçма юрăхлă температурăна тытса тăраççĕ. Кĕркунне çитсенех «йăва» хатĕрлеме пуçлаççĕ. Пыла çÿлте вырнаçтарнă карассене хываççĕ, прополис пуçтарса вĕллери мĕнпур çурăксене çыпăçтараççĕ, кĕрсе тухмалли хушăка /леток/ пĕчĕклетеççĕ. Çакна йăлтах хĕле хатĕрленсе «çуртри» ăшша сыхлассишĕн пурнăçлаççĕ.

Урамра юр çăвать, тăман вĕçтерет. Пÿрте кĕретĕн те — чÿрече умĕнче çуллахи çырла пахчи. Хĕп-хĕрлĕ çырлаллă тĕмсем куçа илĕртеççĕ, ырă шăрши сăмсана кăтăклать. Кама килĕшмĕ çак ÿкекрчĕк?

Килте тĕр­лĕрен чечек-курăк ÿстерекеншĕн çырла акса çитĕнтересси темле кăткăс ĕç пулмĕ. Ăна пăхасси ытти чечеке пăхассинчен нимпе те уйрăлса тăмасть. Эппин, ĕçе пуçăнар-и?

Хальхи вăхăтра çырла ÿстермелли тĕрлĕ методика пур. Çуртри пушă вырăна хăвăра килĕшнĕ пек пĕчĕк пахчана çавăрма пулать. Çав кĕтесре хĕлĕпех çырла, петрушка-салат, сухан çитĕнтерме те меллĕ.

— Чи, чи, кăсăя, ăçта каян кăсăя? — юрлаттăмăр ача чухне юрă урокĕсенче класĕпех. Кайăкĕпе паллаштарнă-ши, астумастăп. Халĕ ялта пурăнакансем те çут çанталăкпа сахалрах хутшăнаççĕ мар-и? Кайăк-кĕшĕкпе паллашас тесен тăван тавралăхпа тачă хутшăнмалла, уй-хир, вăрман пурнăçне сăнама пĕлмелле.

Кăсăя хĕл каçма кăнтăра вĕçмест, çулла вăрманта пурăнма кăмăллать, хĕлле апат çитменнипе ял-хулана явăçать. Чĕпĕ кăларать. Пуçĕ, çуначĕсем, хÿри тĕксĕм сăрă, хырăмĕ, ăмри сарă. Мĕн пĕлни те çакă çеç. Эппин, çывăхрах паллашар-ха унпа.

Çут çанталăк мана çавнашкал çуратнă-ши, пĕлместĕп, эпĕ — хĕрарăмсене перчетке пек улăштаракан каччă. Юратушăн асапланса курман. Пĕр хĕрпе кăна çÿрейместĕп эпĕ. Мана вĕçĕмех çĕнĕрен те çĕнни кирлĕ. Мĕншĕн çапла? Сăлтавне шырамастăп. Хампа нимĕн те тăваймастăп — çапла чун ыйтать, урăхла хурав çук.