Archive - 10 Чÿк, 2016 - Хыпар

Кăркка ачашах та мар

Хаяр тымар

Куршакри хризантема

Чей кăмпи

Кăркка ашĕн пахалăхĕ, усăллăхĕ, техĕмлĕхĕ пирки нумай калаçаççĕ. Чăх-чĕпе кашни килтех тытаççĕ пулсан кăркка усраса хĕл каçаракансем, ĕрчетекенсем чылай ялта вуçех те çук. Чăнах та, кăркка ĕрчетме çав териех кăткăс-ши?

Тĕрĕссипе, çак кайăка пăхасси ытти килти кайăк-кĕшĕке пăхассинчен пит уйрăлсах та тăмасть. Хăшпĕр уйрăмлăхсене пĕлсе кăрккана тĕрĕс пăхмалла çеç. Вара ăна килте ĕрчетсе паха какай, тĕк-мамăк илме пулатех.

Хаяр тымар мĕнле курăк вăл, вырăсла ячĕ мĕнле? Ун çинчен çырса пĕлтереймĕр-ши?

Хаяр тымар тесе имбирь /импĕр/ тымарне калаççĕ. Импĕре çынсем 4-5 пин çул каяллах сиплев тĕлĕшпе усă курнă. Хăшпĕр халăх ăна мĕнпур чиртен сыватакан тесех хаклать.

Импĕрĕн тăван çĕршывĕ — Индипе Китай, Тайланд тăрăхĕ. Ăна шăрăх çĕрсенче ирĕкре çитĕнтереççĕ пулсан, сивĕрех тăрăхсенче теплицăсăр май килмест. Килте куршакра çитĕнтерекенсем те пур.

Хризантема — сивве чăтăмлă чечек. Унăн илемлĕ çеçкисем хĕл ларичченех балкона, пÿртумне илем кÿреççĕ. Куршака лартнă хризантемăна сивĕтнĕçемĕн ăшăрах çĕре куçарма меллĕ. Шел те, куршакри хризантемăна хăшĕ-пĕри пĕр хутчен чечекленекен ÿсен-тăран пек çеç хаклать, чечекленсе пĕтерсен куршакри чечек юлашкине тислĕке «ăсатать». Тĕрĕс пăхсан вара куршакри хризантема темиçе çул пурăнса чечекленсе савăнтарма пултарать.

Чей кăмпин шывне ĕçсе курнă-и? Вăл лавккара туянса ĕçекен напитоксенчен нимпе те кая мар, тутлăрах та. Шыва хăвăра килĕшнĕ пек кăштах сахăр хушма юрать. Пылак йÿçенкĕлĕхĕ çуллахи шăрăхра кăмăла уçать.

Мал ĕмĕтлĕ çамрăк

Ĕмĕтре - Çурçĕр пăланĕ, тĕве тата лама

Чăваш чĕлхисĕр тунсăх та кичем

Пурнăç çулĕ такăр мар

«Хыпар» хаçат парнисемшĕн

Çĕр ĕçĕ çăмăл мар. Çапах пултаруллă, маттур çамрăксене хăратмасть вăл. Йывăр лава хăюллăнах кӳлĕнеççĕ, аталанаççĕ вĕсем. Вăрмар районĕнчи Тикешри Владимир Иванов фермер пирки те çаплах каламалла.

Унăн кил картишĕ кăна мар, пахчи те кайăк-кĕшĕк пасарне аса илтерет. Мĕн тĕрлĕ сасă кăна илтместĕн. Акă Африкăпа Австрали страусĕсем хăйсен чĕлхипе янăрашаççĕ. Ют çын умĕнче аçи ташласа кăна тăрать: те хуçине вăрçать, те савăнать. Эму кӳлепипе ытти страуспа танлашаймасть, анчах вăл та хăйнеевĕрлĕ. "Инди чупавçисем" тесе ахальтен палăртман кăвакалсен çĕнĕ ăратне. Этем пек хырăмне каçăртса çӳреççĕ, чупнă чух вĕсене хăваласа çитеймĕн. Ытти йышши илемлĕ кайăк-кĕшĕкпе чăх-чĕп, выльăх пирки калама та кирлĕ мар. Вуншар тĕрлĕ вĕсем.

"Темиçе пин çухрăмри инçетре пурăнсан та çын тăван чĕлхене манаймĕ. Çак шухăшпа килĕшменнисене ĕненместĕп", – çирĕппĕн палăртать Елчĕк районĕнчи Аслă Таяпара пурăнакан Александра Прокопьевна Лесковская.

1935 çулта Сĕнтĕрвăрри районĕнчи Малти Пукашра Михаил Гусевпа Вера Кольцова çемйине çĕнĕ кайăк, Валентина, вĕçсе килнĕ. Унăн куккăшĕ, Поликарп Трофимович Кольцов, 1926 çултах Пермь крайне куçса кайнă. Кĕçех çамрăк çемье те Пермь крайĕнчи Елово салинче тĕпленнĕ. Анчах çулталăкран Валентина амăшĕ вăхăтсăр çĕре кĕнĕ. Виçĕ эрнерен хуйха чăтаймасăр кукамăшĕ те, Агафья, вăхăтсăр вилнĕ.