Archive - Кăрлач 2016 - Хыпар

Юрий Михайлович Виноградов - ХХ ĕмĕрте çитĕннĕ, хальхи чăваш чĕлхин синтаксисĕпе пунктуацине тата графикипе орфографине тĕпчекен, пуçламăш тата вăтам шкул вĕренÿ кĕнекисен авторĕ. Ачасене чăваш чĕлхине вĕрентмелли пичетленнĕ ĕçĕсем унăн темиçе-темиçе те.

Чăваш халăхĕ мĕн авалтанах ĕçченлĕхĕпе палăрса тăнă. Хăйĕн ĕмĕрне ĕçпех ирттернĕ. Çулла иртен пуçласа мĕн çĕрлеччен çĕр çинче тăрмашнă: сухаланă, акнă, тыр-пул пуçтарса кĕртнĕ.

Хĕллехи вăрăм каçсенче вара арçын çăпата хуçса, урапа-çуна авса, вăрман турттарса аппаланнă.

Хĕрарăмсем çип арланă, пир тĕртнĕ. Хĕрсем качча кайма тупра хатĕрленĕ. Ачасем те ахаль ларман - мĕн вăй çитнĕ таран ашшĕ-амăшне пулăшнă. Ахальтен мар ĕнтĕ ваттисем авал: «Чăваш ачин пĕр ури акара, тепри сухара», - тенĕ.

Токтогон Алтыбасарова...
Çак кăмăллă та ырă чун-чĕреллĕ çынна хăйсен тăрăхĕнче паттăр хĕрарăм тенĕ. Сăмах-юмахĕ ахальтен тухман. Вăл Тăван çĕршывăн Аслă вăрçи вăхăтĕнче Ленинградран эвакуаципе килнĕ 150 ачана хăй хÿттине илсе вĕсене пурнăç çулĕ çине тухма пулăшнă.

Токтогон Алтыбасарова Киргизири Иссык-Куль облаçĕн Тюп районне кĕрекен Курменты ялĕнче çуралнă. Хĕрачан пурнăçĕ пыл та çу пулман. Амăшĕ тăтăш чирленĕрен шăллĕсемпе йăмăкĕсене унăн пăхма тивнĕ. Кăшт вăхăт иртсен юратнă çынни пурнăçран уйрăлса кайнă. Йывăрлăха пăхмасăр шав малалла талпăннă хайхискер.

1. Шăл туни юнăхать-и? Роза чечекĕн настойкипе чÿхемелле. 100 грамм чечеке 1 литр шурă эрехе ямалла, тĕттĕм вырăнта вăхăт-вăхăтпа силлесе 21 кун лартмалла, сăрăхтармалла. Унпа çăвара кунне темиçе чÿхемелле.

2. Пародонтоз чухне алоэ сĕткенĕпе примочка хуни ырă витĕм кÿрет. Унра йĕпетнĕ бинт татăкне чирлĕ шăл туни çине хумалла. Процедурăна каланхоэ сĕткенĕпе те тума юрать. Курс - сывлăх лайăхланиччен.

Чирĕн малтанхи тапхăрĕнче кашни кун тĕрлĕ физкультура хăнăхтарăвĕсем туни усăллă. Ку артроз аталанăвне чарса лартма пулăшать. Анчах чĕркуççи çинче, кукленсе пурнăçламаллисем юрамаççĕ. Ирхине гимнастикăна тытăнас умĕн пĕтĕм мышца-сыппа вăратмалли хусканусем тумалла.

Пĕлтерĕшлĕ

Гимнастикăна вăрах хăвăртлăхпа тумалла. Малтанхи икĕ эрнере кашни хусканăва 4-6-шар хут тумалла. Малашне утмăла та çитерме юрать.

Вăхăт сахалрах пулсан комплексран 10-15 хăнăхтару суйласа илме пултаратăр.

Спортăн хĕллехи енĕсем, уçă сывлăшри вăйăсем сывлăхшăн питĕ усăллă. Кирек хăш ÿсĕмри çынсем те йĕлтĕре уйрăмах килĕштереççĕ. Йĕлтĕрпе ярăнни сывлава йĕркене кĕртме, вестибулярлă аппарата аталантарма, чĕрепе юн тымарĕсен тытăмне çирĕплетме, вăй-хала лайăхлатма, организм тонусне ÿстерме, ура, хырăм мышцисене вăйлатма, артрозран, лапă ураран, урасем варикозла сарăласран, тромбозран хÿтĕленме пулăшать.

Пĕчĕк ачасем кирек мĕнле япалана та çăвара хыпса пăхасшăн. Инфекцирен вĕсене сĕлеке хÿтĕлет.

Ачасемшĕн сĕлеке пысăк пĕлтерĕшлĕ. Вăл кăкăр сĕтĕнчен хытă апат çине куçма пулăшать, ăна нÿретет, çемçетет. Унсăр пуçне сĕлекере крахмала ирĕлтерсе ăна сахăра куçаракан ферментсем пур. Ку апата çăтассине кăна мар, вăл хырăмлăхра ирĕлессине те çăмăллатать.

Окулист пепкен куç çивĕчлĕхне пуçласа вăл 11-12 уйăхсене çитсен тĕрĕслет. Çапах та ачан куçĕсем йĕркеллех пулнине хăвăр тĕллĕн маларах палăртас тесен тата пĕр-пĕр кăлтăк асăрхасан мĕн тумалла-ха? Специалистсем çапла сĕнеççĕ.

1. Пепкен куç шăрçи çутта мĕнле йышăнать? Тин çуралнă ачан куç шăрçисем хĕсĕк, диаметрĕ 2 миллиметра яхăн. Тĕттĕмрех пÿлĕмре куçĕсене фонарикпа çутатсан вĕсем тата ытларах хĕсĕнеççĕ. Çутă пайăркине пула ача канăçсăрланма, пуçне хыçалалла яма пултарать. Çак реакцисем пепкен куçĕсем йĕркеллине çирĕплетеççĕ.