Пахчаçимĕçе, аш-какая, пулăна, сĕт-турăх юр-варне этем ĕлĕкренех саппаслама тăрăшнă. Улма-çырла тапхăрпа çеç пулать-çке, выльăха пуссан та пĕр харăсах çисе янин усси сахалрах. Тĕрлĕ мелсемпе хатĕрленĕ саппаса: типĕтнĕ, тăварланă, йӳçĕтнĕ, тĕтĕмленĕ т.ыт. Чăваш шăрттанĕ, чăкăчĕ инçе çула тухаканшăн чи пĕлтерĕшлĕ япаласен шутĕнче пулни паллă.
Сысна тирĕ ытти выльăхăнни пек çăра çăмпа витĕнмен. Сивĕрен ăна шăрт пачах та хӳтĕлеймест. Тир айĕнчи çу сийĕ çеç шăнасран хӳтĕлет. Çавăнпа сыснана ăшă вите кирлех. Сивĕ витере сыснан ăшăнма нумай энерги пĕтет, унăн иммунитет вăйсăрланать, чирлеме пултарать. Чирленĕ выльăха сиплесси çăмăл маррине аван пĕлетпĕр.
Çулла пылчăкра йăваланать пулин те тирпейсĕр тесе калаймăн сысна пирки. Вăл хăйĕн айне нихăçан та вараласа выртмасть, йăвинчен пăрăнса каяшлать. Ирхине кăларма хăнăхтарсан хăех пĕрре çӳренĕ тĕле çӳрет, урайĕнчи улăм хăвăрт вараланмасть.
Кăшкар ути /щавель/. Кăшкар утин йӳçенкĕ çеçкине ача чухне кам çимен? Унăн пылакрах тунине тутанассишĕн ятарласа уя чупнă. Кăшкар ути çуркунне юр ирĕлсе пĕтнĕçемĕнех симĕс çулçине кăларать. Ревень пекех, чи малтан тухса организма витаминпа тивĕçтерме пулăшать. Нумай çул пĕр вырăнта ӳсет, пăхма пăрахсан та аптрамасть. Хăй тĕллĕн ӳсекен тĕссем чылай. Тăпрана тиркемест, анлă сарăлнă курăк. Культурăланă сортсем шултра çулçăллă, сĕтеклĕ.
Унăн лантинла палăртнă ячĕ — шлюмбергер. Шăпах халĕ, кун кĕскелсе юлнă, çутă сахал, урамра сивĕ юр кăчăртатнă вăхăтра чечек çурма пуçлать çак харсăр чечек. Декабрьте çеçкеленме пуçлать те январь уйăхĕн вĕçĕчченех илемĕпе савăнтарать пăхакана. Вырăсла ячĕ — декабрист — шăпах декабрьте чечеке ларнипе çыхăннă та.
Çуллахи вăхăтра пӳртри ĕçсем валли вăхăт çитмест. Юсава ял хуçалăх ĕçĕсене вĕçлесен тума тивет. Çакăнта япăххи нимех те çук. Пӳрт ăшчикки çĕнелни хăтлăх кӳрет, кăмăла çĕклет.
Юсав ĕçĕсем лак-сăрăсăр иртмеççĕ тесен те юрать. Анчах вĕсен шăрши хĕллехи вăхăтра пушшех те нумайрах вăхăт тăрать пӳлĕмре. Çакă кама пит килĕштĕр? Шăрша епле хăвăртрах пĕтерме пулать-ха?
Пӳрте уçăлтарни. Юсав ĕçĕсем вĕçленсен чӳречесене уçса лайăх уçăлтармалла. Анчах сивĕ çанталăкра уçă чӳречепе нумай пурăнаймăн. Вăйлă шăршă пĕтсессĕн юлнă шăрша пĕтермелли меслетсем:
Çĕнĕ çул çывхарса пынă май шкулсем юмаха çаврăннине сăнама мĕн тери кăмăллă. Кирек епле пĕлӳ çуртне кĕрсен те юр пĕрчисен çепĕç ташшипе тата йăлтăр-ялтăр çумăр тумламĕсемпе киленме, Хĕл Мучипе тата Юр пикепе сăн ӳкерĕнме пулать… Чылайăшĕ вара шухăш вĕçевне ирĕке ярса Çĕнĕ çул юмахĕсенчи тĕрлĕрен сăнар ăсталама та хал çитерет. Ачасен тата вĕрентекенсен пултарулăхĕнчен тĕлĕнсе пĕтерме çук.
«Эпир туслăхпа вăйлă» мероприятисен ярăмĕпе çыхăнтарса республикăри ачасемпе çамрăксен библиотекин таврапĕлÿпе наци литературин пайĕнче Татьяна Владимировна Юстуспа тĕлпулу иртрĕ. Татьяна Владимировна — Чăваш Енри «Мордва халăхĕн культура центрĕ» организаци ĕçченĕ. Тĕлпулăва Шупашкарти экономикăпа технологи колледжĕн студенчĕсем хутшăнчĕç.
Ялти культура çуртне ачасем хаваспа çÿреççĕ. Кунта Вера Федоровна Кузнецова вĕсене Пукане театрне кĕтет-çке! Хальхинче Ĕç çыннин çулталăкне халалласа «Эпир ялтах юлатпăр» пьеса лартма палăртнă. Çапла, пуканесене кăна чĕрĕлĕх кĕртмеççĕ кунта çÿрекен маттурккасем, хăйсем те тăрăшсах тĕрлĕрен сăнар калăплаççĕ. «Эпир ялтах юлатпăр» пьесăпа конкурса хутшăнма Шупашкара каяссине пĕлсен вара пушшех те хавхаланчĕç. Вера Тинюкова Верук, Алена Силюкова Тоня, Оля Толстова Сухви, Даниил Хитров зоотехник, Юлиан Чиркин Жора, Николай Таютов Иван Семенович сăнарне выляма калаçса татăлчĕç.
Чăвашла верси
Русская версия
