Archive - Хыпар

Уй-хир ĕçĕсем епле пынипе Чăваш Ен Пуçлăхĕнчен пуçласа ялти кашни ватă таранах кăсăкланаççĕ, хаçатсенчи материалсемпе, сводкăсемпе паллашаççĕ. Интернета кĕрекен те чылай.

Аслă Çĕнтерÿ уявĕччен ЧР Министрсен Кабинечĕн Председателĕ Иван Моторин республика Правительствин вице-премьерĕпе - ял хуçалăх министрĕпе Сергей Павловпа Элĕк районне çитнĕ, «Çĕнĕ çул» ял хуçалăх производство кооперативĕнче, «Чăваш Ен ял хуçалăх продукчĕсем» тулли мар яваплă обществăра пулнă.

Чăваш ялĕ интереслĕ, пултаруллă та хăйне евĕр çынсемпе пуян. Канаш районĕнчи Çĕнĕ Юнтапари Семеновсен çурт-йĕрĕ те хуçисем пекех ыттисенчен уйрăлса тăрать. Хапхи çине вĕсем çăкăр-тăвар ÿкернĕ, "Ырă сунса кĕтетпĕр" тесе çырнă. Сылтăм енче вара пăлансем "уçăлса çÿреççĕ". Пÿрт тăрринче слон "вырăн тупнă".

Енчен те 35-40 çулсенчи хĕрарăма çамрăклăх иртсе пыни, пурнăç ватлăх еннелле сулăнни шухăшлаттарма, тунсăхлаттарма пуçларĕ тĕк - апла унăн аслă çулсенчи йывăр тапхăр /кризис/ пуçланнă. Этемлĕхĕн черчен çуррийĕ йышĕнче çак тапхăра чун ыратăвĕсĕр ирттерекен питĕ сахал.

Анне шăллĕн Тимĕрç Элексантăрĕн хĕрĕ Марья акка Вăрнар çумĕнчи Санарпуçĕнчен Пысăк Упакассине качча тухнă. Ун патне хăнана ачаранах çÿренĕ май хамăрăн Хурăнсур Çармăсран çирĕм çухрăмри çав пысăк яла асра хăварнă. Хумма йыснасем Хураçырма енчи урамраччĕ. Ял çыннин пĕр-пĕринпе хутшăнмасăр пулмасть. Çимĕкре аттепе анне хăнана пĕрле çитрĕç.

«Ырă кÿршĕ тăванран та хаклăрах», – тенĕ ваттисем. Çемьере пĕр-пĕр йывăрлăх сиксе тухсанах пулăшу ыйтма пускиле чупатпăр. Савăнăçа та, хуйха та яланах пĕрле пайлатпăр. Çапла пĕр-пĕрне кунран-кун пулăшса, хавхалантарса, шăкăл-шăкăл калаçса пурăннă май ĕмĕр иртнине те сисместпĕр. Вăрмар районĕнчи Шăхальте пурăнакан Мария Шурка, пирĕн кÿршĕ, çак кунсенче 80 çул тултарчĕ. Çăмăл пулман унăн кун-çулĕ, çапах йывăрлăха нихăçан парăнман вăл. Малалла вулас...

Этемлĕх историйĕнчи чи юнлă вăрçăн хаяр çулĕсенче кăтартнă паттăрлăхăн иксĕлми çути вун-вун çул иртсен те пирĕн пата çитет. Çухатусен ыратăвне тÿссе, мĕн пур вăя пухса, хăйсене хĕрхенмесĕр Тăван çĕр-шывăн Аслă вăрçин паттăрĕсем пурăнмалли ирĕке упраса хăварнă.

Çапла каланă хăй вăхăтĕнче паллă çул çÿревçĕсем Матвей Шпаропа Борис Смолин. Унта пĕрре мар пулса курнă паттăрсем ертсе пынипе кăçалхи ака уйăхĕнче 16-18 çулсенчи çичĕ çамрăк Çурçĕр полюсне тепĕр хут çитсе килнĕ.

Республика Пуçлăхĕ Михаил Игнатьев ытлари кун Шупашкарта пĕлтĕрхи çурла уйăхĕнче тума пуçланă ача сачĕн строительствипе кăсăкланчĕ. Ăна Правительство çуртне хирĕç, тĕп хула варринчи кÿлмек тÿпемĕнче, темиçе тĕслĕ кирпĕчрен хăпартнă.

Вăхăт малаллах шăвать. Совет халăхĕ Тăван çĕр-шывăн Аслă вăрçинче çĕнтернĕренпе 69 çул çитрĕ. Малашлăхшăн, ирĕклĕхшĕн пуç хунисем - мухтавлă, вĕсем вилĕмсĕр. Сталинград хулишĕн пынă хаяр çапăçусенче тăшмансемпе çапăçса çамрăклах пуç хунă тепĕр паттăр - Вăрмар районĕнчи Мăнçырмара ÿснĕ Нина Капитонова учительница.

Чĕмпĕр облаçĕн патшалăх архивĕн ятарлă фондĕнче Совет Союзĕн Геройĕн Егор Терентьевич Воробьевăн докуменчĕсем упранаççĕ