Archive - 2017 - Çамрăксен хаçачĕ

Икĕ хутлă пысăк çурт патне хуллен утатăп. Мана хирĕç çамрăк арçын тухрĕ. «Алексеевсем кунта пурăнаççĕ-и?» — ыйтрăм унран. Кил хуçи Владимир мана пÿрте кĕме сĕнсен ун хыççăн утрăм. Акă мана унăн мăшăрĕпе Татьянăпа пĕчĕк хĕрĕ Милана кĕтсе илчĕç. Сарă çÿçлĕ хĕр пĕрчи кĕрен тĕслĕ кĕпе тăхăннă, юмахри Кĕлпике пекех курăнать. «Тĕссене уйăрма пĕлет те ăна хăех суйларĕ, эпĕ урăххи илесшĕнччĕ. «Çук, çакна туянатпăр», — терĕ», — калаçăва пуçларĕ Татьяна. Пĕчĕкскер хăйĕн çинчен калаçнине илтсен: «Ăхă, хамах суйларăм, хама килĕшнине», — сăмах хушрĕ. Хĕвел пек çиçекенскер савăнăçлă чĕвĕлтетме тытăнсан çывăх çыннисен питĕнче йăл кулă çуралчĕ.

Куславкка районĕнчи Тĕрлемесре пурăнакан Вера Волкова хăйĕн пирки: «Эпĕ ял тăрăхĕнче юлнă юлашки ветеран», — тет. 92 çулти Вера Ивановнăн сывлăхĕ çирĕпех мар, вăл больницăра час-часах сипленет. Унăн икĕ хăлхи те илтменпе пĕрех. Нумаях пулмасть Тăван çĕршывăн Аслă вăрçин ветеранĕн пысăк хуйхă пулнă: юратнă мăшăрĕ пурнăçран уйрăлнă. Çакă Вера Ивановнăна самаях çапса хуçнă. Упăшкине юлашки çула ăсатнă хыççăн унăн сывлăхĕ хавшанă.

Тĕрме çемьесене аркатать. Статистикăна илер: юсанмалли колонисене тĕлпулăва 20 арçынран пĕрин патне мăшăрĕ çÿрет пулсан хĕрарăм патне… 60-тан пĕрин патне çеç. Арçынсен зонинче тĕлпулу пÿлĕмĕсемшĕн черет пулсан хĕрарăмсен пушши нумай. Мăшăрсем уйрăлаççĕ, ачисем ашшĕне е амăшне манаççĕ. Пилĕк çулта, сăмахран, çын хăйĕн йăх-тымарне çухатма пултарать, хитре мар ĕç-пуç — тĕрмере пулни — çав тери япăхпа вĕçленет. Уйрăлнă çĕр-çĕр çемье, арканнă çĕр-çĕр шăпа, урама кăларса пăрахнă çĕр-çĕр çын…

Çынсем таврана сăнама пăрахнă çеç

Çуркуннен иккĕмĕш уйăхĕн пуçламăшĕнче кулăш кунне çеç мар, Пĕтĕм тĕнчери кайăксен кунне те паллă тăваççĕ. Шупашкар районĕнчи Çĕньялта пурăнакан Александр Яковлев орнитологăн пурнăçĕнче вĕçенкайăксем пĕлтерĕшлĕ вырăн йышăнаççĕ. Вăл вĕсен 450 ытла тĕсне хăйĕн куçĕпе курнă, 250-шне Чăваш Енре асăрханă. Халĕ Шупашкарти ачасемпе çамрăксен пултарулăх керменĕнче аслă методистра тăрăшаканскер хăй вăхăтĕнче «Чăваш вăрманĕ» наци паркĕнче те, «Сăрçи» патшалăх заповедникĕнче те ĕçленĕ. Кайăк-кĕшĕке сасăранах уйăракан Александрпа уяв умĕн тĕл пулса калаçма тÿр килчĕ.

«Арçын сассиллĕ юрăç»

Вăрман ÿстересси - çĕрулми лартасси мар

«Лайăх туртакан лашана» алăран вĕçертмен

Мĕнле пурăнма аванрах, хăв пĕлнĕ пек-и е?..

Хырăмĕ выçăран столовăй умĕнче явăнать

Пĕчĕк чухне вăл радио калаçма пуçласанах ăна чарса хунă, чăваш тата вырăс юррисене мар, чикĕ леш енчисене кăсăкланса итленĕ. Пурнăçне журналистикăпа çыхăнтарассине тĕлĕкре те курман. Пурнăç çулĕ вара тÿрĕ çеç пымасть, кашни пăрăнăçра кĕтменлĕхпе тĕл пулатăн. Чăваш Ен наци телерадиокомпанийĕн редакторĕ Алена Арсентьева ача чухне радиожурналистика енĕпе кайма палăртман. «Шкул пĕтернĕ хыççăн пачах урăх енпе вĕренме каясшăнччĕ. Гуманитари дисциплинисем кăсăклантарман мар-ха — вырăс чĕлхипе литературине кăмăллаттăм. Тĕрлĕ аслă шкула документсене кайса патăм. «Пĕрне вырнаçаймасан теприне кĕретĕпех», — тесе шухăшларăм. Çапла И.Н.Ульянов ячĕллĕ ЧПУн чăваш тата вырăс филологийĕпе журналистика факультечĕн чăваш филологи уйрăмĕн студенчĕ пулса тăтăм», — каласа кăтартрĕ Алена.

Вăрмана çитсе курман çын пур-ши? Епле илемлĕ унта, сывлăш уçă. Хăвна урăх тĕнчене лекнĕн, утăм тумассерен кулленхи пурнăçран аяккалла тарнăн туятăн. Çÿллĕ йывăçсем пĕлĕтелле кармашаççĕ, пĕчĕк хунавсем вĕсенчен юлас мар тесе тапаçланаççĕ. Ача чухне çак илемлĕх çут çанталăк асамĕ тесе шухăшлаттăм. Ку ĕçре этемĕн тÿпи те пур. Вăл асамçă пекех: йывăçсене пурнăç парать, хунав лартсан ăна хăйĕн ачине пăхнă пекех ÿстерет, вăл симĕсленсе ешерме тытăнсан савăнать, вăй илеймесен пăшăрханать... Сăмахăм — вăрман ĕçченĕ пирки. Çĕрпÿри участок лесничествин участок ертÿçи Александр Егоров хăйĕн ĕçĕ пирки сехечĕ-сехечĕпе каласа кăтартма пултарать. Вăрман уншăн тахçанах тупмалли юмах евĕр мар.

Вăрмар районĕнчи Аслă Пинерти Лидия Алексеевнăпа Николай Иванович Ефремовсем 56 çул пĕрле кун кунланине пĕлсен тÿрех çакнашкал ыйту çуралчĕ: «Пĕр-пĕрне тÿссех пурăнтăр-и?» «Çук, тÿссе мар, савăнса пурăнатпăр. Тÿпелешсе курман, кăвак пит-куçпа çÿремен», — хуравларĕç хисеплĕ ватăсем.

«Ку салтак хăçан каять?»

Эпĕ мĕнле пурăнатăп: хам пурăнас тенĕ пек-и е урăхла-и? Пушăн 17-мĕшĕнче К.В.Иванов ячĕллĕ Чăваш патшалăх академи драма театрĕнче иртнĕ премьера хыççăн çак ыйту нумай куракана хумхантарчĕ-тĕр. ЧР тава тивĕçлĕ артистки Наталия Сергеева Александр Островскин «Хăв пурăнас килнĕ пек ан пурăн» хайлавне çĕнĕрен сцена çине кăларни драмтеатр 100 çул тултарнă тĕле чăн-чăн парне пулчĕ. Спектакль художникĕ — Светлана Зверева, ташăсене ЧР тава тивĕçлĕ культура ĕçченĕ Зоя Александрова лартнă, постановкăна ЧР искусствисен тава тивĕçлĕ ĕçченĕн Лолита Чекушкинăн тата Алексей Айгин кĕввисемпе илемлетнĕ. Пьесăна вырăсларан чăвашла И.Антонов куçарнă