Archive - 2016 - Хыпар

2011 çулта Чăваш кĕнеке издательствинче Дмитрий Григорьевăн "Кровь или 72 часа" мистикăлла романĕ пичетленсе тухрĕ. Кĕнеке авторĕ – врач-генетик. Ун чухне вăл Америкăри Джонс Хопкинс институтĕнче /Балтимор хули/ ĕçлесе пурăнатчĕ, çулсерен пĕр-икĕ хутчен Шупашкара килсе кайма май тупатчĕ. Пĕррехинче çыравçă-медик кĕнеке корректурине вулама килчĕ, пысăк калаçу пуçлас тĕллевпе хăйпе илсе килнĕ пысăках мар чăматанне уçса кăтартрĕ. Унта туллиех темле пробиркăсем лартса тухнăччĕ, вĕсене… юн ярса тултарнă иккен. Чăваш юнĕ! Çакна Дмитрий Николаевич палăртсах каларĕ.

1915 çулта Герман Кокель священник /каярахпа епископ, Православи чиркĕвĕн çветтуйĕ/ Николай Никольский ăсчах патне çапла çырнă: "…Просматривая словарь, травник и известник, издание А.А. Каспари /ж. "Родина"/, я наткнулся на следующие названия: "чувашский корень или чапутинский, сарсапарилла". См. сассапарель. Фармацевтическое название china orientalis. s. nodosa. s. pаnderosa /Radix/… произрастающее в Китае или Японии.

Вăрмар районĕнчи Шăплат шкулĕнче вĕренекен Никита Иванов Çĕнĕ çула халалласа хытă хутран касса тĕрлĕ япала ăсталама чылай маларах та тытăнчĕ. Хаваслă Хĕл Мучипе Юр пике, аякранах куçа илĕртекен хитрелетнĕ чăрăш, уява чăтăмсăррăн кĕтекен чĕрчунсем кирек камăн кăмăлне те кайма пултараççĕ.

Йĕпреç районĕнчи Пучинкери ача садне çÿрекен Рома Пашков та виçесĕр савăнăçлă! Ара, вăл илтнĕ тăрăх лайăх, ашшĕ-амăшне итлекен, аслисене хисеплесе тăтăш пулăшакан ачасене Хĕл Мучи парнесĕр хăвармасть-çке! Кăçал та çаплах пуласса шанса, ĕненсе пурăнать те вăл.

Канаш районĕнчи Шăхасан шкулĕн-че вĕренекен ачасем мĕн тĕллевпе пурăнаççĕ-ха?

Иртнĕ ĕмĕр вĕçĕнче Çĕнĕ çул каçĕнче бенгали свечисем çунтарса, хлопушкăсем персе савăннипех çырлахнă тăк, юлашки çулсенче фейерверк-салют вут-хĕмĕпе савăнасси йăлана кĕчĕ.

Очиток /шултра куян купăсти/. Вăл Раççейĕн хĕвеланăç районĕсенче, Вăтам Атăл тăрăхĕсенче çулçăллă сайра йывăçлă лаптăксенче ирĕклĕн ÿсет. Пирĕн республикăра Сăр тăрăхĕнче, Атăл леш енче тĕл пулать.

Туни çирĕп, тÿрĕ, 15-20 çÿллĕш, хĕрлĕрех тĕслĕ. Çулçисем вĕтĕ, туна çумне çыпçăнса тăраççĕ. Чечекĕ шурăрах сарă е шупка хĕрлĕ тĕслĕ. Утă-çурла уйăхĕнче чечекленет, авăн уйăхĕнче вăрлăхĕ пулса çитет.

Çĕнĕ çула кĕтсе илме чÿк уйăхĕнчех пуçланатпăр. Тĕп хуламăрăн Хĕрлĕ лапамри искусственнăй елкăна та раштавчченех лартрĕç. Çÿллĕ те хăйнеевĕр вăл. 2000-мĕш çулчченхи чĕрĕ капăр чăрăш чуна çывăхрах пекчĕ те... Автомобиль çулĕсен хĕресленÿ çаврисенче чăн-чăн чăрăшсем лартса тухни те уйăх иртрĕ. Каçсерен хуламăр мĕльюн капăр çутăпа çиçет.

Артистсем уйрăм çурта куçрĕç