Archive - Çурла 2015 - Хыпар

Андрей ВАСИЛЬЕВ - Чăваш Енри пĕрремĕш цифрăллă кинотеатр фильмĕн /«Нарспи»/ режиссерĕ, Шупашкарта иртнĕ пĕтĕм тĕнчери кинофестиваль дипломне тата жюрин ятарлă парнине тивĕçекенĕ, кинофестивальсен йĕркелÿçи, кинокритик, "Premium art" киностуди ертÿçи.

Кĕçех çĕнĕ вĕренÿ çулĕ пуçланать. Ачасем ăна пĕр хумханса та пĕр шикленсе кĕтеççĕ. Ара, çу каçиччен тантăшсемшĕн тунсăхласа çитнĕ-çке-ха, пĕр-пĕрне курса юмахлас килет. Каласа кăтартмалли темĕн чухлех пухăннă: портфеле те вырнаçаяс çук.

Ленинград блокади вăхăтĕнче чылай ачана эвакуациленĕ. Хулара ашшĕ-амăшĕсĕр хăр тăлăха юлнисем валли вара тĕрлĕ приют уçнă. Мĕн май килнине аслисем ачасене пама тăрăшнă...

Вăрмана - кăмпана

ШУПАШКАPТИ ТĔП ПАСАРТИ ХАКСЕМ. /августăн 26-мĕшĕ тĕлне/

Ăста кăмпаçăсем çуркуннерен пуçласа мĕн хĕллечченех кăмпана çÿреççĕ. Çуркуннехи кăмпасем - ака кăмпи, кăтра кăмпа. Çуллахи вăхăтра - сыроежка, çуллă кăмпа, хурăн кăмпи. Тунката кăмпипе сар кăмпа, кăрăç вара кĕр еннелле савăнтараççĕ. Лайăх кăмпаçă ăçта, хăçан тата кăмпана мĕнлерех пуçтармаллине аван пĕлет-тĕк, пуçласа çÿрекенĕн нумай вăрттăнлăха уçма тивет. Мĕншĕн кăмпа чылайăшне килĕшет-ха? Кăмпана çÿресси çутçанталăк ытамĕнче уçă сывлăшпа киленесси çеç мар. Чи малтанах кăмпаçă тутлă, усăллă çимĕç пуçтарса çемьене апат-çимĕçпе тивĕçтерет, укçа-тенке перекетлет.

Пăхса ÿстернĕ çĕрулмипе тымар çимĕçсене упрама часах нÿхрепе хумалла. Вĕсем хĕлле лайăх упранччăр тесен ăна лайăх хатĕрлемелле. Кашни çул пуçтарса илнĕ çĕнĕ продукцине хурас умĕн салатса пухмалли пÿлмесене тата çÿлĕксене, вырăнтан вырăна куçармалли щитсене нÿхрепрен илсе тухса, хĕвел çинче типĕтмелле, кирлĕ пулсан юсамалла. Унтан вĕсене кальци е каустика содипе çуса тасатмалла. Тимĕр çÿлĕксене тата йывăç çÿлĕксене çирĕплетнĕ тимĕр хатĕрсене тутăхасран çуллă сăрăпа витмелле. Нÿхрепе тăпраран, çÿп-çапран тата çĕрекен çимĕçрен тасатмалла, лайăх типĕтмелле, кирлĕ пулсан юсамалла.

Ачана шкула кайма хатĕрлемеллине ашшĕ-амăшĕ ăнланать, паллах. Ачана вулама, çырма хăнăхтарма тăрăшаççĕ çитĕннисем. Вулама тата çырма вĕреннисĕр пуçне шкулта ытти нумай çĕнĕлĕх кĕтет пĕчĕкскере. Вăл мĕнле вĕренесси шкул пурнăçне мĕнле хăнăхнинчен те, ачасемпе хутшăнассине тĕрĕс йĕркеленинчен те нумай килет. Ача питĕ хăюсăр пулсан ăна психолог е ашшĕ-амăшĕн пулăшăвĕ кирлех.

Психологсемпе физиологсем ача шкула каймалăх «пиçсе çитнине» тĕрлĕ енлĕн палăртаççĕ: ăс-тăн аталанăвĕ, хăйтĕллĕнлĕх тата психика аталанăвĕ.

Пĕрремĕш класа каймалли ачасен ашшĕ-амăшĕн вĕсене шкула хатĕрленĕ чухне хумханмалли чылай тупăнать. Кашни шкултах мĕнле те пулин хăйнеевĕрлĕх пур, çавăнпа сирĕн ача вĕренмеллинчи ыйтусене унта кайса пĕлни вырăнлă пулĕ. Çак йĕркесем пĕлтерĕшлĕ.