Archive - 6 Çурла, 2014

Вăрмар районĕнчи Кавал ялĕнче ниме мелĕпе тата халăх укçи-тенкипе Çветтуй Михаил Архангел ячĕллĕ чиркÿ тăваççĕ. Турă çуртне ырă кăмăл-туйăмпа хăпартмалла. Мĕншĕн тесен этеме пурнăçра хăш çулпа утмаллине турă хăй суйлама ирĕк парать.

Ку чиркĕвĕн шăпи – кăсăклă. Ăна 1757 çулта халăх укçи-тенкипе тунă. Вăл йывăçран пулнă. Çак çултан пуçласа Кавала сала тесе палăртнă. Хăй вăхăтĕнче прихутра 3 чиркÿпе прихут шкулĕ, хутла вĕрентекен 3 шкул, земство тата туслăх шкулĕсем ĕçленĕ.

Ялта ĕне усрама çăмăл мар. Сĕтел çинче кунсерен сĕт юр-варĕ пултăр тесен уйра пайтах тар тăкмалла, выльăх апачĕ хатĕрлемелле. Килте техника çук чухне е утă тумалли курăка çава тытса çулаймасан укçа-тенкĕ енчен те тăкакланма тивет. Тăкака ял çынни кăштах та пулин сĕт сутса саплаштарасшăн.

"Хальхи вăхăтра ял хуçалăх культурисен тухăçĕ гектартан вăтамран 20 центнера яхăн тухать. Паян ытларах ырашпа пăрçа вырăнать, вĕсен тухăçĕ пысăках мар. Тулă пуссине куçсанах тухăç ÿсмелле. Çу уйăхĕнчи шăрăх çанталăк ÿсен-тăрана витĕм кÿчĕ, çавăнпа малтанласа палăртнă чухлĕ тырă илесси иккĕленÿллĕ. Анчах пĕлтĕрхинчен 100 пин тонна ытларах пуçтарса илĕпĕр, пĕтĕмпе 500 пин тонна тырă тухмалла. Вырма лаптăкне иртнĕ çулхинчен 17 пин гектар таран пысăклатни пулăшĕ", – пĕлтернĕ республикăн ял хуçалăх министрĕ Сергей Павлов вулакансене.

Кулянтармасть-и вара?

"Питрав уявне хатĕрленмелле. Пÿрт-çурта тасатмалла, чÿречесене çумалла, тавралăха типтерлемелле. Яланхи йăла çакă", – терĕ Евгения Георгиевна Архипова ял пурнăçĕ çинчен калаçнă хушăра. Шăрăхран пытанса шыв тараси çывăхĕнчи сак çине вырнаçнă та шăкăл-шăкăл пуплетпĕр иксĕмĕр, тарават та вашават кинемее ыран тата виçмине тумалли ĕçсем шухăшлаттараççĕ. "Килĕр-çуртăр таса вĕт. Урам та типтерлĕ. Кунти халăх культурăллă пурăнать пек туйăнать", – тетĕп эпĕ. "Ара урама çÿпĕлеме памастпăр ĕнтĕ. Унта хамăр пурăнатпăр-çке.

Ял историне çырас, çемье музейне анлăлатас тĕлĕшпе пурăнать Патăрьел районĕнчи Еншик ялĕнчи Александр Фролов. Тĕрĕссипе, ял историне вăл маларах çырса хатĕрленĕ. Ăна пичетлесе кăларма укçа-тенкĕ çукран пĕр пуçлăхран пулăшу ыйтнă. Лешĕ вара самаях кÿрентернĕ ăна. Тарăхнипе хатĕр текста çунакан кăмакана ывăтнă.

«Ĕмĕр ирттересси уй урлă каçасси мар», – тенĕ ваттисем. Утмăл çул хушшинче мĕн кăна пулман-ши? Савăнăçне те, хуйхи-суйхине те пĕрлех чăтса ирттернĕ Вăрнар районĕнчи Пуканкасси ялĕнче пурăнакан Алексей Павловичпа Мария Никитична Павловсем.

Чул пек çирĕп туслăх