Вун-вун, çĕр-çĕр çул каяллахине эпир аслă ÿсĕмрисен аса илĕвне итлесе, кĕнекере, хаçат-журналта çырнине вуласа, кинофильмсем пăхса çеç пĕлеетпĕр. Историксемпе тĕпчевçĕсем, ăсчахсемпе археологсем шырав ĕçĕсем иртнĕ çулсемпе ĕмĕрсем çинчен пĕтĕмлетÿ тăваççĕ, çырса хăвараççĕ, тупнă япаласене упрамашкăн музейсене параççĕ.
Тăван çĕр-шывăн Аслă вăрçи кĕрлеме чарăннăранпа кĕçех 69 çул çитет. Питĕ шел, хăрушăран та хăрушă çав вăхăта чăтса ирттернисен, мĕн тÿснине-курнине чĕррĕн каласа паракансен йышĕ çулран-çул сахалланать.
Çапла каларĕç Шăмăршă районĕнчи Ярăславра пурăнакан Морозовсем пирки çав тăрăхра пурăнакансем. Тата: «Ачисем те пуриншĕн те тĕслĕх вырăнĕнче», - хушрĕç ентешĕсем.
Çĕр пире тăрантарать кăна мар, вăй хурса ĕçлесен тупăш та кÿрет. Çакна Патăрьел районĕнчи Çĕнĕ Ахпÿртсем уйрăмах лайăх пĕлеççĕ. Кунта килеренех вăрлăх сухан акаççĕ, сутмалăх та туса илеççĕ вĕсем. «Çавсем вăрлăх сухан та лартайман» тесе ят тивесрен шикленсе кашни çемье ăна çитĕнтерме тăрăшать.
Комсомольски тăрăхĕнче 1909 çулта Аслă Çĕрпÿелте çуралнă Василий Разумов вице-адмирал пирки илтмен çын çук пулĕ.
Тăван çĕр-шывăн Аслă вăрçи вăхăтĕнче совет халăхĕ пĕр çын пек пулса нимĕç вăрă-хурахне хирĕç паттăррăн çапăçнă. Кашниех телейлĕ малашлăха ĕненнĕ. 1943 çулта Çĕрпÿ районĕнчи Уйкас ялĕнчи Петр Андреева çара илнĕ. Çур çултанах тăванĕсене чăваш салтакĕ Смоленск хулишĕн пынă хаяр çапăçусенче ĕмĕрлĕхех куç хупни çинчен пĕлтернĕ.
...Феоктиста Ивановнăна çăмăл пулман юратнă мăшăрне çемьерен уйăрса вăрçа ăсатма. Хуçалăхри мĕн пур йывăрлăх чăваш хĕрарăмĕн хул пуççийĕ çине тиеннĕ. Нушине те сахал мар курнă вăл.
Кĕçех улăх-çаран ешĕл курăкпа витĕнĕ, ял çынни хĕл каçипех картара усранă выльăх-чĕрлĕхне тинех кĕтĕве кăларĕ. Ура айĕнчи апатпа ĕне сĕт те ытларах хушĕ. Вăл вара - хресченĕн тупăш çăл куçĕсенчен пĕри. Халĕ кашни яла тенĕ пекех усламçăсем сĕт пуçтарма килеççĕ, укçине те тÿрех тÿлеççĕ.
Чăвашла верси
Русская версия
