Archive - Нарăс 2017 - Хыпар

Красноармейски салинче 1968-1998 çулсенче район экономикине аталантарма хастар хутшăннă Николай Петрович ПЕТРОВ пурăнать. Ĕçлĕх Хĕрлĕ Ялав орденĕн, чылай медаль кавалерĕ, Чăваш АССР тава тивĕçлĕ зоотехникĕ пĕлтĕр 76 çул тултарчĕ. Трак тăрăхĕнче ăна пĕлмен çын çук. Выльăхран продукци туса илессипе питĕ нумай пĕлет, анлă тавракурăмлă. Ферма ĕçченĕсене ырă сĕнÿсем парас тĕллевпе ĕçĕнче пухнă паха опычĕпе паллаштарма килĕшрĕ.

Çуракине кĕтет ĕçчен

Пахча та тупăш кÿрет

Тĕнчипе паллă Асламассем

Мĕскĕн халăх пулас мар

Пурнăç кукри – вуник кукăр

Çуркунне çывхарнă май хуçалăхсенче хĕрÿ ĕçсем пыраççĕ. Акă Патăрьел районĕнчи "Батыревский" пĕрлешÿре те ĕç шавĕ самантлăха та лăпланмасть. Тĕрĕссипе, механизаторсем техникăна хĕлĕпех юсанă. Çавна май культиваторсемпе сеялкăсене пĕтĕмпех хатĕрлесе çитернĕ. Çав шутрах сÿресене те.

Вăрман хуçалăхĕн питомникĕнче те вăл сахал мар калча ÿстернĕ. Унăн алли витĕр чăрăш, хыр, çăка, юман хунавĕсем тухнă. Халĕ те Канаш районĕнчи Маякра пурăнакан Галина Малова пĕр вĕçĕмсĕр калча çитĕнтерет, кишĕр, хĕрлĕ кăшман, выльăх кăшманĕн вăрлăхне хатĕрлет. "Санран туянсан çимĕç тутлă пулать", — теççĕ ял çыннисем. Çавăнпа лавккана чупиччен вăрлăха унран илме тăрăшаççĕ.

Тĕлĕнмелле ырă кăмăллă, сăпайлă, çав вăхăтрах хăйнеевĕрлĕ, Атăл тăрăхĕнчи чи талантлă композиторсенчен пĕриччĕ Чăваш АССР тата РФ искусствăсен тава тивĕçлĕ деятелĕ А.В. Асламас. Вăл Етĕрне районĕнчи Вăрманкас-Асламас ялĕнче 1924 çулта çуралнă.

Пĕлĕшĕн ачи чăваш ялĕнче пурăнать пулсан та ял çыннисемпе вырăсла калаçни тарăн шухăша ячĕ. Ашшĕ-амăшĕ, аслашшĕ-асламăшĕ, кукашшĕ-кукамăшĕ те чăвашсемех, йăх тымарĕсенче те ют наци çынни çук. Ăçта çитсе тухрăмăр капла? Мĕншĕн тăван чĕлхене хисепрен кăларса вырăсла калаçма пуçларăмăр? Тен, чĕлхе историне, культурăна пĕлменни, тавракурăм ансăрри, атте-аннене, тăван халăха хисеплеменни çак утăма тума хистет. Мĕн каланă пулĕччĕç-ши пире ку тĕлĕшпе несĕлĕмĕрсем?

Киремет парни

Ĕлĕк чăвашсем Турра мар, киремете пуççапнă, ăна чĕрĕ парне панă. Тури Панкли ялĕ икĕ вар пĕрлешнĕ вырăнта, улăх-çаран çинче вырнаçнă. Ăна "Хĕр чÿк" ятпа асăнаççĕ.

Çуркунне çитичченхи пахча ĕçĕсем

Пăрăç акатпăр

Çăмартана миçе çавăрмалла?

Техĕмлĕх курaкĕсем

Сысна хыçкалансан

Хĕлле сад-пахча канура, унта çуркуннеччен мĕн ĕç пултăр текен сахал мар пирĕн хушăмăрта. Улма-çырла йывăçĕсене те хăшĕ-пĕри çуркунне шыв-шур типсен шуратма пуçлать вĕт, тепри шуратмасть те.

Тухăçа ÿстерес тесе пах­ча­çимĕçе калчаран лартса çитĕнтеретпĕр. Пăрăçпа баклажан вăрах аталанаççĕ, çавăнпа вĕсене нарăс уйăхĕнчех акмалла. Хăшĕ-пĕри, тен, акнă та. Хальлĕхе кун çути кĕскерех, хĕвеллĕ кунсем те сахалрах, çавăнпа калчана хушма çутăпа тивĕçтермелле.