Архив - Апр 2015 - Хыпар

Апрелĕн 22-26-мĕшĕсенче Шупашкарта XIX балет фестивалĕ пуçланать. Ун умĕн, хăнăхнă йăлапа, Чăваш патшалăх оперăпа балет театрĕнче пресс-конференци иртрĕ. Театр ертÿçисем журналистсене кăçалхи фестиваль çĕнĕлĕхĕсемпе паллаштарчĕç, тĕрлĕ ыйтăва хуравларĕç.

Виталий Енĕш /Григорьев Виталий Григорьевич/ литературăра хĕрĕх çул ытла ĕçлесе ачасемпе аслисем валли чылай хайлав çырнă. Вулакансем уйрăмах унăн «Çулçă айĕнчи çырла», «Чун каварĕ», «Чи маттурри - Урине», «Чиркÿ çулĕ» кĕнекисене хапăлласа йышăннă.

2006 çулхине пирĕн çемьене пысăк хуйхă килсе çапрĕ. Эпир - атте-аннен икĕ хĕрпе пĕр ывăл. Пирĕн кĕçĕн шăллăм хăрушă чирпе, лимфогрануломатоз текенскерпе, чирлерĕ. Мăйĕ иçĕм çырли сапаки пек пĕчĕк-пысăк мăкăльсемпе тата шыçăпа тулса ларчĕ. Диагнозне пĕлме эпĕ хам больницăна кайнăччĕ. Врач каланине ниепле те ĕненес килмерĕ. Çав самантра шалта темĕнле туйăм, «Ăна Мускаври Матрона пулăшатех», - тесе шанăç пачĕ.

Шăллăма диагноза пĕлтерсенех вăл та кун пек пуласса ĕненмерĕ.

Пĕр аслă этем, «Кирĕк епле ырă ĕçе те Турăшăн юрăхлă, çынсемшĕн усăллă тумалла», - тенĕ. Çак каларăш тĕн кĕнекисене куçаракан çынсем пирки каланă пекех туйăнать мана. Чиркÿ кĕнекисене чăвашла куçарса кăларас пархатарлă ĕçе асаттемĕрсем иртнĕ ĕмĕрсенчех тытăннă. Сăмахран, «Катехизис» ятлă кĕнеке 1820 çултах тухнă пулнă.

Эпĕ Муркаш районĕнчи Шашкар ялĕнче çуралса ÿснĕ. Вирьял чăвашĕ, "хура тяппа" эппин. Çакна мăнаçланса калатăп.

«...Аслă Чăваш чĕлхин пĕр пысăк, ытарма çук илемлĕ, урăх нимĕнпе те улăштарма, саплаштарма çук хăйнеевĕрлĕ пайĕ çурхи юр купи пек ирĕлнĕçемĕн ирĕлет, кĕçех пач çук пулса тăрать, эпир вара çак инкек пирки сăмах хускатма хăратпăр», - терĕ Валери Туркай «Вирьял Чĕлхи, эсĕ - Ылтăн, эсĕ - Ахах!» хăтавра /Хыпар, 2015,

«Нарспи» пуçламăшĕ - чăвашсен çĕнĕ çул пуçламăшĕ. Ку - çутçанталăкра пурнăç чĕрĕлсе вăй илнин пуçламăшĕ. Пĕрремĕш сăмахсемех - «пуш уйăхĕ» икĕ пуçламăшĕ - поэма пуçламăшĕ тата çĕнĕ çулла /çĕнĕ çул/ пуçламăшĕ тĕл пулнине систереççĕ. Шăпах «çĕнĕ çулла», мĕншĕн тесен пăлхар-чăваш календарĕнче çулталăкăн куçса пыракан вăхăчĕсене - кĕркуннепе çуркуннене - уйăрни пулман. Ĕлĕк çулталăка икĕ пая - çуллана тата хĕллене - пайланă. Хĕллехи вăхăт çĕр çинчи тĕнче «вилнипе» çыхăннă - çутçанталăк ыйха путнă /«хĕллехи ыйха»/.

Çĕнтерÿ уявĕ çывхарса килет. Хĕрлĕ Чутай районĕнчи Штанаш ялĕнче 1922 çулта çуралнă Павел Емельянович Егоров пĕрле çапăçнă юлташĕсен речĕ сайралансах пынишĕн пăшăрханать.

...Вăр-вар та çаврăнăçуллăскер ÿсĕмĕ пирки хăй пĕлтермен-тĕк 90 çул тултарнă тесе шухăшлассăм та çук. Сасси уçă, янăравлă, кăмăлĕ ырă, чун ăшшийĕ тапса тăрать - калаçнăçем сăмах çăмхи хăй еккипех сÿтĕлсе пырать.

Эх, мăнтарăн вăрçи...

Указ Главы Чувашской Республики от 13 апреля 2015 года № 54 «О присвоении классных чинов государственной гражданской службы Чувашской Республики государственным гражданским служащим Чувашской Республики».