“Эпир сире юрататпăр, хисеплетпĕр, сирĕнпе мăнаçланатпăр, тепĕр чух кăштах - хăратпăр та... Упрăр хăвăра - сирĕнсĕр пурнăç та çук...” - залра пухăннă хĕрарăмсем пĕринчен тепри хитререх, сумлăрах та, вĕсене саламлама сцена çине тухакан арçынсем кăшт пăлханнине каçармалла та-тăр... “Эсир пурри пирĕншĕн - телей.
Çемьере кĕтнĕ ача çурални яланах савăнăç кÿрет, ашшĕ-амăшне телей парнелет. Куç хупман каç тăтăшах пулсан та пепке йăл кулма тытăнни, шăлĕ тухни, вăл утма-калаçма хăнăхни кăмăла çĕклеççĕ - ача ÿсет-çке, мăн çын пулать. Мăшăр пĕр харăсах икĕ ачана алла тытни тăтăшах тĕл пулать, анчах хĕрарăм кăкăр айĕнче виçĕреш йăтса çÿрени - тахçан пĕрре çеç.
Пĕр пĕлĕшĕм хурланса калаçрĕ: «Лайăх çемьере çитĕнтĕм, аслă пĕлÿ илтĕм, ют çĕр-шывсене час-часах каятăп. Кунĕн-çĕрĕн ĕçленипе шалу пысăк тÿлеççĕ. Атте-анне пулăшнипе, хам тăрăшнипе хулара хваттер туянтăм, анчах çемье çавăрмашкăн йĕркеллĕ каччă тупаймастăп. Вăхăчĕ улшăнчĕ-ши? Е пурнăçа ăнланми пултăм-ши? Паллашатăп та тĕлĕнетĕп: йĕкĕтсем эрех ĕçеççĕ, пирус туртаççĕ... Нумаях пулмасть 23 çулти Сашăпа çывăх калаçрăм. Вăл нумай укçа выляса илес тĕллевпе вăхăтне букмекер кантурĕнче ирттерет. Пĕррехинче мана уçăлма чĕнчĕ те тусĕсемпе паллаштарма кафене илсе кайрĕ.
Амăшĕн кунне Раççейре 1998 çултанпа паллă тăваççĕ. Ăна çĕр-шывăн пĕрремĕш Президенчĕн Борис Ельцинăн Указĕпе килĕшÿллĕн чÿк уйăхĕн юлашки вырсарни кунĕнче уявлама йышăннă. Праçнике Патшалăх Думинчи Хĕрарăм, çемье тата çамрăксен ĕçĕсене йĕркелесе пыракан комитет пуçарнă. Унăн тĕллевĕ - çын пурнăçĕнче анне чи пĕлтерĕшлĕ вырăн йышăннине палăртасси, кун çути парнелекене мĕн ĕмĕр тăршшĕпех сума суса пурăнасси. Уяв умĕн нумай ача çуратса ÿстернĕ хĕрарăмсемпе çыхăнтăм. «Ача пĕчĕк чухне пĕчĕк хуйхă, пысăклансан - пысăк хуйхă», - тенĕ ваттисем.
Паян - Раççейри психолог кунĕ. Официаллă майпа йышăннă уяв мар пулин те ăна çак енпе вăй хуракансем 2000 çултанпа паллă тăваççĕ. Çакă психологи пурнăçри чылай тытăма витĕм кÿнине, унсăрăн çивĕч ыйтусене татса пама йывăррине çирĕплетет. Чăн-чăн психологăн епле пулмалла? Уншăн мĕн хаклă? Çак тата ытти ыйтăва Шупашкарти «Çемье» центрта ĕçлекен Галина МИЛЛИНА хуравларĕ. Унăн шухăшĕпе - юлашки 5 çулта çынсем психологипе ытларах кăсăкланаççĕ, специалистсемпе çыхăнаççĕ, ятарлă литературăпа хăйсем тĕллĕн паллашма тăрăшаççĕ.
Çапла калас килетçул çинчи инкек -синкек пирки. Статистика кăтартăвĕ чуна çÿçентерет. Пирĕн çĕр-шывра иртнĕ вунă уйăхра çеç аварире 21 пин çын вилнĕ, 212 пинĕн аманнă. Автоаварисен 80 ытла проценчĕ водительсем правилăсене пăснăран пулнă: пысăк хăвăртлăхпа пынă, хирĕç килекен транспорт енне тухнă, çул хĕресленнĕ вырăнта тимлĕхе çухатнă тата ытти те.
Васкавлă ĕç пулсан та...
Хресчен çемйинче çитĕннĕ Степан Степанов, хăй çырса хăварнă тăрăх, 4-5 çулсенчех пиччĕшĕ пулăшнипе вулама вĕреннĕ. Ялти пуçламăш шкула сукмак такăрлатнă вăхăтра тантăшĕ Ваççили /Тăван çĕр-шывăн Аслă вăрçинче пуç хунă Василий Васькин поэт/ Степана çырма хăнăхтарнă. Вĕренес туртăмлă пулнă вăл. Шăхасанти колхоз çамрăкĕсен тĕслĕх шкулĕнче пĕлĕвне тарăнлатнă.
«Çамрăксен хаçатне» Чăваш Енре кăна мар, республика тулашĕнче те çырăнса илеççĕ. Çавна май «ÇХ» ĕçченĕсем тулашри чăвашсем патне çитме, вĕсемпе тĕл пулусем ирттерме тытăнчĕç. Нумаях пулмасть корреспондентсем Тутарстанри Çĕпрел районĕнче пулчĕç. Хальхинче Чĕмпĕр облаçĕнчи Чăнлă районне çула тухрăмăр.
«Ача вăл пĕрре те нумай, саккăр та сахал», - тенĕ ваттисем. Чĕмпĕр облаçĕнчи Чăнлă районĕнчи Кивĕ Улхашра пурăнакан Вера Чемукова 8 тĕпренчĕкне пĕчченех çитĕнтерет. Пысăк чунлă хĕрарăмпа калаçнă май Некрасов поэми аса килчĕ. Вера Геннадьевна та çунакан çурта кĕме, хирĕç килекен урхамаха чарма... пултарать. Ахальтен мар пĕччен пулсан та мĕн пур ачине ăшăлăхпа юрату парнелет, вĕсемшĕн ырми-канми тăрăшать.
Тырăпа пĕрлех килти кайăк-кĕшĕке витаминпа пуян ытти тĕрлĕ çимĕçсене те хушса памалла. Вĕсем кайăк вар-хырăмне лайăхрах ĕçлеме, сывлăхне çирĕплетме, продуктивлăхне ÿстерме пулăшаççĕ.
Çĕр улми - тырăран хатĕрленĕ çимĕçсене ылмаштарма пултарать. Унра крахмал углевочĕсем нумай, кайăксен организмĕ вĕсене лайăх йышăнать. Ăна кайăк-кĕшĕке, тĕпрен илсен, пĕçерсе, ытти апат-çимĕçпе пĕрле хутăштарса памалла. Çамрăк чăх-чĕп рационĕнче ун виçи 5-7 процент кăна пулмалла. #ссе пынă май ун виçине 20 процента çити хушма юрать. Çитĕнсе çитнĕ кайăк-кĕшĕке вара 50 процент чухлех пама юрать.
Чăвашла верси
Русская версия
