Архив - Фев 2017 - Хыпар

В.Чапаев тата унăн арăмĕ П.Метлина /1916 ç./.	Д.Фурманов /сулахайри/ тата В.Чапаев аманнă хыççăн.

«Чапаев кам вăл?» — тесе ыйтсан хуравне пĕлмен ветеран ССР Союзне кĕнĕ республикăсенче те çук-тăр. Граждан вăрçин геройĕ Василий Иванович ЧАПАЕВ çуралнăранпа 130 çул çитрĕ.

Халăхран тухнă командир

Вăл 1887 çулхи нарăс уйăхĕн 9-мĕшĕнче Хусан кĕпĕрнин Шупашкар уесĕнчи Будайкăри хресчен çемйинче 7 уйăхра çуралнă. Ку вырăс ялне XX ĕмĕрте Шупашкар хулине кĕртнĕ. Ашшĕ-амăшĕ ун чухне улттăмĕш ачи çитĕнсен çĕршывĕпех чапа тухасса шухăшлама та пултарайман. Хавшакскер çăварне те уçайман, пурăнасси те иккĕлентернĕ. Апла пулин те Васенька кăкăр сĕчĕпе часах йăл илнĕ.

Юлашки вăхăтра биатлонăн сумĕ самай ÿсрĕ. Тĕрлĕ ыйтăм та халăх спортăн çак тĕсне кăмăлланине çирĕплетет. Чăваш Ен спортсменки Татьяна Акимова /Семенова/ тĕнче кубокне хутшăнма тытăннă хыççăн пирĕн республикăра пурăнакан чылай çын биатлонпа кăсăкланма тытăннине палăртаççĕ. Иртнĕ ĕмĕрĕн 60-мĕш çулĕсенче аталанма пуçланă чăваш биатлонне Шупашкарти электроаппарат тата “Чăваш кабелĕ” заводсенче, Чăваш патшалăх педагогика институтĕнче уçăлнă секцисем вăй илме пулăшнă. Çак тапхăрта пирĕн ентешсем тĕнчери чи сумлă ăмăртусенче пĕрре мар палăрчĕç. Чăваш Енри биатлон паян мĕнле аталанать-ха? Мĕншĕн пирĕн хĕрсене ытларах ăнать, анчах яшсем малалла каяймаççĕ? Биатлона çÿллĕ шая çĕклес тĕллевпе мĕн тумалла? Çак тата ытти ыйтăвăн хуравне республикăн пĕрлештернĕ командин тĕп тренерĕ Геральд САЛДИМИРОВ тупма пулăшрĕ. РФ тата ЧР тава тивĕçлĕ тренерĕпе биатлонистсен тĕп çуртĕнче — Шупашкарти Олимп резервĕсен 2-мĕш спорт шкулĕнче — тĕл пулса калаçрăмăр.

Чăвашсен, тутарсен, пушкăртсен, турккăсен, якутсен, узбексен тата ытти халăхăн пин-пин çул каялла пĕр кил, пĕр чĕлхе пулнă. Пирĕн мăн асатте-асаннесем çума-çумăн пурăнса пĕр çулпа утнă. Анчах тахăш вăхăтра самана кустăрми вĕсене пĕр-пĕринчен уйăрса тĕнчипе салатнă. Çапах хăйсен йăли-йĕркине, культурине, нацилĕхне упраса хăварма пултарнă. Халĕ те вĕсене ĕмĕртен ĕмĕре çырăнса пынă истори çыхăнтарать. Паянхи кун та пĕр-пĕринпе тус-тăванлă пурăнаççĕ. «Эпир — пĕр тымартан», — теççĕ вĕсем. Çак ятпах хаçатра çĕнĕ ярăм пуçлас терĕмĕр. Вăл чăваш вулаканĕшĕн кăсăклă пуласса шанатпăр. Паян тутарсем çинчен сăмах тапратар.

Сухалсăр Петĕр мăнукĕ

— Ревокат Прохорович, пĕрремĕш заметкăна эсир 81 çул каяллах çырнă. Мĕн çинченччĕ вăл?

— Вăл 1936 çулта «Пионер сасси» хаçатра «Кроликсене шефа илнĕ» ятпа пичетленнĕччĕ. Пирĕн шкулта кроликсем усратчĕç. Эпир дежурнăй пулсан йывăç турачĕ пухса, курăк татса килсе вĕсене тăрантараттăмăр. Пĕррехинче учительница хаçатпа çыхăну тытасси пирки калаçу пуçарчĕ. Пире «Пионер сассине» тата район хаçатне заметкăсем ярса пама сĕнчĕ. Стена хаçатне унчченех çырса тăнă-ха эпĕ. Çапла пуçланчĕ манăн калемçĕ ĕçĕ. Эпĕ хресчен çемйинче çуралнă.

Професси уявне РФ Президенчĕн 2002 çулхи указĕпе çирĕплетнĕ. Дипломати ĕçченĕн кунне çĕршыв шайĕнче паллă тума йышăнни патшалăхшăн тулаш политика ыйтăвĕсем пĕлтерĕшлине, дипломат профессийĕн сумĕ пысăккине çирĕплетеççĕ.

Кил хуçи хĕрарăмĕсенчен чылайăшĕ апат хатĕрленĕ хыççăн пахчаçимĕç юлашкине, çав шутра сухан хуппине те, çÿп-çаппа пĕрле тухса тăкать. Çапла тумашкăн сĕнмен пулăттăм.

Асăннă каяш Менделеев таблицин чылай элеменчĕпе пуян: унăн тытăмĕнче кальци, кали, марганец, магни, тимĕр, пăхăр, селен, хром, бор тата ытти пур.

Енчен те вырăс лингвисчĕсен Степан Бархудров, Виктор Виноградов ячĕсемпе е нимĕç чĕлхеçин Вильгельм фон Гумбольта асăнса филологсен тĕнче премине /Нобель премийĕ евĕрли ĕнтĕ/ туса хурас пулсан ăна, алла чĕре çине хурса калатăп, И.Н.Ульянов ячĕллĕ Чăваш патшалăх университетĕнче т

Кăçал республикăри чи хастар, пултаруллă, вăтăр çула çитмен 994 çамрăк Чăваш Ен Пуçлăхĕн ятарлă стипендине илсе тăрĕ. Çав шутра Йĕпреç районĕнчи "Трудовик" агрофирмăра вăй хуракан Яков Ерилеев та пур.

"Ирĕклĕ укçа-тенкĕ пулсан хушма пулăшу чи малтанах агропромышленноçа аталантарма кайĕ, çав шутра ял хуçалăх таварĕ туса кăларакансене кредитпа тата субсидипе тивĕçтерме", – палăртнă РФ Правительствин Председателĕн заместителĕ Аркадий Дворкович Сĕт туса илекенсен наци союзĕн VIII сĕездĕнче. Вăл виçĕм кун Мускавра халăх хуçалăх çитĕнĕвĕсен куравĕнче иртнĕ. Унта Раççей ял хуçалăх министрĕ Александр Ткачев та хутшăннă.