Архив - Апр 2015

ЧР Патшалăх Канашĕн ĕнер уçăлнă черетлĕ 33-мĕш сессийĕн кун йĕрки анлине пăхмасăр тĕп вырăнта республика Пуçлăхĕн Министрсен Кабинечĕн 2014 çулхи ĕç-хĕлĕ çинчен тунă отчет пулчĕ. Ăна сÿтсе явмашкăн депутатсен малтан палăртнă регламента та кăштах пăсма тиврĕ - тăхтава каяраха куçарчĕç.

Тĕрĕссипе, иртнĕ çул пĕтĕмлетĕвĕсем халиччен те пулнă. Çапах ку хутĕнче Михаил Игнатьев доклачĕ уйрăмах тулли те тĕрлĕ енлĕ пулчĕ. Çавăнпа сессие предприятисемпе организацисен, общество пĕрлешĕвĕсен ертÿçисене те чĕннĕ - самай пысăк йыш пухăннă.

Хакасире тинтерех çеç алхаснă пысăк пушарсенче 38 ял-поселокри 1300-е яхăн çурт кĕлленнĕ, 30 çын вилнĕ, суранланнисем - 500 ытла. 5 пин çын пурăнмалли кĕтессĕр тăрса юлнă. Раççей МЧСĕ çак пушарсен сăлтавне типнĕ курăка этем хăй сăнаса-пăхса тăмасăр çунтарнипе, çанталăк типĕ те çиллĕ тăнипе çыхăнтарать.

Сунарçăсем федераципе республика саккунĕсене еплерех пăхăннине палăртас тĕллевпе служба инспекторĕсем кăçалхи 3 уйăхра 716 рейд ирттерчĕç. Административлă 20 ĕç пуçартăмăр. Айăплисем служба ирĕк панипе кашни акарçă усă куракан лаптăксене е харпăрлăхçăсене тара панă вырăнсене сунарта çÿреме ирĕк илмесĕрех пăшалпа кĕнĕ. Вĕсем нумай шухăшламасăрах кирек хăш чĕрчуна та персе вĕлереççĕ. Пурне те 2-шер пин тенкĕ тÿлеттерме йышăнса айăпларăмăр.

Апрель пуçламăшĕнче тăван ял, Шупашкар районĕнчи Çĕньял, çывăхĕнчи вăрманта /10 га/ уçăлса çÿрерĕм. Тавах несĕлĕмĕрсене ăна пĕтĕмпех кăкласа пĕтерменшĕн.

Акă, умран шăнкăрчсем вĕçсе иртрĕç. Иртнĕ çулсенче пирĕн пата апрелĕн пĕрремĕш çурринче çеç çитетчĕç. Вăта Атăлçире мартра ăшă тăчĕ. Кайăксем чĕпĕ кăларма васкарĕç: кăнтăртан çурçĕр еннелле талпăнчĕç.

2010 çулхи пушарсем федерацин уйрăмах хÿтĕлекен "Сăрçи" заповедникĕн 700 ытла га вăрманне кĕллентерчĕç. Унăн пысăкрах пайĕнче 80-90 çулти хырсемччĕ. Вут-çулăм тип-типĕ курăкпа хăрăк-марăка çатăртаттарса-шатăртаттарса чăтлăха кĕрсе сарăлчĕ те - çурта пек йывăç вуллисем çунса хăрăмланчĕç. Аманнисенчен чылайăшĕ каярахпа хăрчĕ. Унтанпа çунчăклăхра вăрăпа тымартан ăвăс, çăка, хурăн шăтса çитĕнчĕ. Ытларахăшĕ халĕ этемрен çÿллĕрех ĕнтĕ. Хăтлăха вăраххăн вун-вун тĕрлĕ ÿсентăранпа чĕрчун тĕнчи таврăнать. Çапах та вут-кăвар алхасичченхине вăя кĕме нумай çул кирлĕ.

Мулкач ĕлĕкех чăваш пурнăçне илем кÿнĕ. Сунарçăсене илĕртнĕ, ачапчана савăнтарнă. Юлашки вăхăтра ăна ял-хула таврашĕнче куратпăр-и? Республикăра хир мулкачне /заяц-русак/ 2014 çулта 1337 шута илнĕ - иртнĕ ĕмĕртипе /1987 ç. - 2879, 1989 ç. - 2662, 1991 ç. - 7744/ танлаштарсан йыш хухнă. Шур мулкач /заяц-беляк/ 2014 çулта 3569 пулнă - хисеп иртнĕ ĕмĕртинчен /1987 ç. - 13976, 1989 ç. - 14838, 1991 ç. - 14700/ катăлнă. ЧР сунарçăсемпе пулăçсен патшалăх службин пай ертÿçинчен Николай КОСУЛИНРАН сăлтавне ăнлантарма ыйтрăм.

«Ĕçлекен пенсионерсене малашне пенсипе тивĕçтереççĕ-и?» - йышши ыйтăва юлашки вăхăтра Раççейĕн саккун кăларакан тата ĕç тăвакан влаçĕсен шайĕнче сÿтсе явма пикенчĕç. Пенси илекенсене те çакă канăçсăрлантарать - Чăваш Енре тивĕçлĕ канăва тухнисен пĕрре-виççĕмĕш пайĕ ĕçлет. Лару-тăрăва РФ Пенси фончĕн республикăри уйрăмĕн управляющийĕ Роза Кондратьева уçăмлатать.

- Роза Алексеевна, çак асăннă ыйтăва мĕн сăлтавпа хускатаççĕ?

«Хыпар» хаçат редакцине кулленех республикăри хуласенчен-районсенчен кăна мар, çĕршывăн тĕрлĕ кĕтесĕнчен те çыру сахал мар килет. Унăн авторĕсем Чăваш Енĕн историйĕпе, аталанăвĕпе, çыннисемпе кăсăкланаççĕ, хăйсен шăпипе паллаштараççĕ. Пулăшу ыйтакан та пур. Аякри Çĕпĕртен çитнĕ çак çырăва çавсен йышне кĕртесшĕн. Шăмăршă районĕнчи Васан ялĕнче çуралса ÿссе Барнаул хулинче тĕпленнĕ Валентина Копысова /хĕр чухнехи хушамачĕ - Полякова/ Аслă Çĕнтерĕвĕн 70 çулхи юбилейĕ умĕн нимĕç фашисчĕсемпе çапăçнă чухне паттăрлăх кăтартнă Петр Иванович Поляков çинчен аса илтересшĕн.

Ĕнер Шупашкарта СССР халăх артисчĕн, Патшалăх Думин депутачĕн, хальхи вăхăтри авторсен юррисене шăрантаракан юрăçăн Иосиф Кобзонăн концерчĕ иртрĕ. Ун умĕн Иосиф Давыдович Чăваш Республикин Пуçлăхĕпе Михаил Игнатьевпа тĕл пулчĕ, журналистсен ыйтăвĕсене хуравларĕ.

Тăван çĕршывăн аслă вăрçине Чăваш Енрен пин-пин çын тухса кайнă. Шел те, çак йышăн пысăк пайне тăван ял-хулана таврăнма шăпа пÿрмен. Пĕрисем вăрçă хирĕнче выртса юлнă. Теприсен çемйисем патне тăванĕ хыпарсăр çухалнине пĕлтерекен хутсем çеç çитейнĕ.