Тăванпа тăванла калаçмасан...

“Чăваш хĕрарăмĕн” кăçалхи ака уйăхĕн 5-мĕшĕнче тухнă 13 /831/-мĕш номерĕнче Рита Арти хăй Турцире иртнĕ Пĕтĕм тĕрĕк журналисчĕсен пухăвне хутшăнни çинчен çырса кăтартнăччĕ. Аса илтеретпĕр, Пухăва çак çĕр-шыври Эскишехир Тĕрĕк тĕнчин культура тĕп хулин ялавне Хусана панипе çыхăнтарнă. Тĕрĕк чĕлхиллĕ çĕр-шывсенчен журналистсене, артистсене, ÿнерçĕсене - пин çын ытла - пухса мероприятисем ирттернĕ май Эскишехир пуш уйăхĕн вĕçĕнче кĕрлесе кăна тăчĕ темелле. Навруса та çак мероприятипех çыхăнтарса ирттерчĕç кăçал турккăсем. Пухăннисем валли “Тĕрĕк ташшин” /уяв программинче çапла палăртнăччĕ/ концертне йĕркелерĕç. Шăпах çак концертра курнине çырса кăтартнă та автор “Осман çĕрĕнче” материалта. Статья пĕр сыпăкĕнче Чăваш патшалăх юрăпа ташă ансамблĕн номерĕсене хак панă журналист. Шăпах çакă килĕшмен пултарулăх ушкăнĕн ертÿçисене.

Пĕр пĕчĕк сыпăк пирки харăсах икĕ çыру çитрĕ редакцие. Пĕрне, хăй палăртнă пек, “Чăваш патшалăх академилле юрăпа ташă ансамблĕн” пултарулăх ертÿçи Юрий Васильев алă пуснă. /Тĕлĕнмелле, çак организацин официаллă ячĕ “академилле” мар, “академи” иккенне çирĕплетет çыру пуçламăшне çапнă штамп/. Хисеплĕ Юрий Васильевич пирĕнпе пĕрле Турцире пулман - апла тăк объективлăх çинчен калаçни вырăнсăр. Пушшех те - Ю.Васильев Кулăш кунĕпе çыхăнтарса çырнă шÿтсене те /вĕсене ятарласа паллă тунăччĕ/ чĕри çывăхне илнĕ курăнать. Ансамблĕн директорĕн Ольга Корольковăн çырăвне вара туллин пичетлетпĕр. Кĕскетмесĕр. Автор орфографине тата стильне улăштармасăр. Чăваш республикинче тухса тăракан наци хаçачĕн редакцине вырăсла хуравланăшăн та тĕлĕнмĕпĕр. “Насколько нам известно, в Чувашии два официальных государственных языка”, - тет те автор, çак ирĕкпе усă курнăшăн ăна сивлемелле мар-тăр. Ахăртнех, этикета шута илме май килмен культура тытăмĕнче вăй хуракансен - чăвашла куçарма пултаракан тупăнман-тăр... Журналиста суеçĕ вырăннех хурса çырнă та, тата урăх ярлыксенчен сыхланса вулакан патне хăйсем çырнă хальлĕнех çитерес терĕмĕр.

Очень печально, что журналистка до сих пор не побывала на концерте ансамбля в Чебоксарах и не имеет представления о старейшем коллективе России, которому в этом году исполняется 90 лет со дня основания. Ансамбль уже в третий раз приглашен на турецкую землю представлять самобытное искусство чувашского народа и свою республику. Организаторы праздника просмотрели коллектив и выбрали понравившиеся номера на концерте в зале Татарской государственной филармонии им. Г.Тукая на Открытии VI Международного фестиваля искусств «Филармониада» 5 декабря 2013 года. Постановки, представленные на концертах в Турции - это молодежный танец «Весенние перезвоны» и традиционная «Линька-линька» /постановщик - заслуженный деятель искусств Российской Федерации А.Ангаров/, являются истинно чувашскими образцами хореографического искусства, и писать о постановщике, как о непрофессионале, неправильно. Костюмы, в которых танцевали артисты, пошиты по эскизам художника Любови Вдовичевой - лауреата всероссийских и международных конкурсов дизайнеров, двукратного обладателя высшей награды фейшн индустрии России «Премия моды России». Сценический костюм, как и все в нашем мире меняется со временем - и мы уже не выходим в холщовых платьях, рубахах и лаптях, а выносим на концертную сцену стилизованные авторские образцы народного костюма, созданные на основе традиций и фольклора чувашей. То, что костюмы «не пришлись по вкусу» автору статьи, еще ни о чем не говорит. Это ее личное, субъективное мнение. О том, что ансамбль не принимал участия в Гала-концерте, тоже дана неверная информация - был исполнен танец «Линька-линька», и кроме сольного выступления ансамбль был занят в массовом исполнении номеров «Птицы» и «Турецкий танец». Сразу после нашего выступления на Гала-концерте к нам за кулисы пришел лауреат Государственной премии Чувашской Республики, заслуженный художник России, народный художник Праски Витти /В.П.Петров/. Он обнялся с земляками и сказал, что очень горд за нас и рад тому, что на этом празднике встретился с Чувашским государственным академическим ансамблем песни и танца и увидел блестящее выступление артистов.

На сегодняшний день Чувашский ансамбль стал участником 70-ти международных фольклорных фестивалей и имеет огромный опыт работы на таких праздниках мира и дружбы народов, достойно представляя народную культуру чувашского народа на сценах мира. Только за последние годы коллектив успешно выступил в Бельгии и Нидерландах, Великобритании и Испании, Италии и Сирии, Швейцарии и Японии, Мексике, а также Турции. Наше чувашское искусство никоим образом не должно быть похоже на искусство народов Кавказа, но автор почему-то желает индентифицировать нас, чувашей, с кавказцами, что просто неполиткорректно. Что касается канашского парня и ядринской девушки... Наиль Мингазов - заслуженный артист Чувашской Республики, по национальности - татарин, работает в ансамбле более 10 лет, Анастасия Яковлева - артистка балета, по национальности - чувашка, и вполне естественно, что мы мирно общались на русском языке до начала приема гостей губернатором г.Эскишехира. Насколько нам известно, в Чувашии два официальных государственных языка - чувашский и русский и мы можем общаться между собой на любом из них. Никто не подбегал и не интересовался у нас «на каком языке мы общаемся» /как написано в статье/, это неправда. С какой стати журналистка решила, что мы подарили губернатору водку, тоже неясно. Мы вручили подарочный пакет с сувенирами из Чувашии /у нас имеется фото- и видеоматериал/. Я, как руководитель делегации, попросила журналистку выйти чуть позже с ее личным подарком-флажком Чувашии, чтобы сделать снимок пары в сценических костюмах для архива ансамбля без посторонних, это, видимо, ее оскорбило и она решила нам таким образом «отомстить».

С уважением, директор заслуженный работник культуры Чувашской Республики

О.В.Королькова.

ЭСКИШЕХИР ПРОВИНЦИЙĔН КĔПĔРНАТТĂРНЕ ГЮНГОР АЗИМ ТУНАНА ПАРНЕ ПАРАÇÇĔ. АРТИСТСЕНЕ НИКАМ ТА ЧĂРМАНТАРМАСТЬ...

Çыру авторĕпе тавлашма пулать те, анчах эпир тава кĕмĕпĕр. Пĕрремĕшĕнчен, коллектив пултарулăхĕпе хамăр та пĕр хутчен кăна мар савăннă. Ытларах, чăн та, юрăçсен сассисем чуна тыткăнлаççĕ /шел, паллă ятсем майĕпенех кайса пыраççĕ/. Çак ушкăн концерчĕсенче кăмăла хуçаканни - номерсене вырăсла кăна пĕлтерни. Чăваш тăрăхĕнче тăван чĕлхепе калаçнинех илтес килет те çав... Унсăр пуçне, çуралнă кĕтесрен аякра тĕпленнисем Шупашкара килсен кунта тăван чĕлхепе калаçманнине илтсе тĕлĕнеççĕ. Вĕсемшĕн пирĕн хула чăвашлăх сăпки пекех туйăнать-çке. Черетлĕ пĕр концертран çапла пĕлĕшĕм умĕнче пите хĕретсе тухни çинчен хаçатра çырса кăтартнăччĕ ĕнтĕ. Вырăсла çур тĕнче калаçать, чăваш чĕлхи умĕнче вара çĕр çинчен çухалас хăрушлăх тăрать. Шупашкара килсе те тăванпа тăванла калаçмасан тата ăçта пуплемелле-ха чăвашăн чĕкеç пек çепĕç чĕлхипе?

Иккĕмĕшĕнчен. Çыру авторĕ чăваш историне пачах пĕлменни кăна мар, унпа кăсăкланманни тÿрех курăнать. Ку кăна та мар-ха, куракан-вулакан çине çÿлтен пăхасшăн мар-и “холщовые платья, рубахи, лапти” пирки тĕксе? Çак çи-пуçа авал халăхăмăр ĕçре кăна тăхăннине - унпа хусканма меллĕ, утма çăмăл - тĕшмĕртмест те курăнать хайхи. Уявра вара атă тăхăнса кĕмĕл эрешĕсене çакнă чăваш. Тĕлĕнмелле хаклă пулнă çак япаласем. Вĕсене паян анăç пуянĕсен уйрăм харпăрлăхри музейĕсенче курма пулать тен... Чăваш хĕрарăмĕ эрешĕсене сутса Атăл тăрăхĕнче хуçаланнă хăрушă выçлăхра ачисене выçса вилесрен çăлса хăварнă... Шел, асанне-кукамай арчисенче çак сăлтавпах çук паян вĕсем. Упраса хăварнисем, унта-кунта тăрса юлнисем, çын çине çакса тухма та шикленеççĕ - уншăн вăрă-хурах пуç касма та пултарать. Чăваш историне пĕлменнисем кăна пире “çăпаталлă халăх” тесе витлеççĕ...

Виççĕмĕшĕнчен, историе пĕлменниех автора Кавказра политика сĕмĕ шырама хистет. Мĕн политики пур кунта - вăл тăрăхра, тинĕс хĕрринче, пирĕн несĕлсем пурăннă вĕт! Республикăри “Сувар” пĕрлешÿ кăмăл пуррисене çулсерен пирĕн йăх-несĕл йĕрĕпе çÿреме йыхравлать. Дагестанра та пулса курчĕ пĕр ушкăн. Çурçĕр Кавказра паян та пурăнаççĕ тăванла тĕрĕксем: нухайсем, кумыксем, карачайсем, балкарсем. Мĕншĕн вĕсемпе ăмăртса ташламалла мар пирĕн - ăнланмастăп... Ялта, ас тăвасса, каччăсемпе ăмăртса та, хĕрсем пĕр-пĕринпе тупăшса та ташша мĕнлерех сĕветтĕмĕр. Такмаксене кам хивререх каласси те пĕлтерĕшлĕччĕ.

...Тарăн шухăша ячĕç Чăваш патшалăх академи юрăпа ташă ансамблĕн ертÿçисен çырăвĕсем. Халăхран пачах та уйрăлса кайман-и эсир, тăванăмăрсем? Йĕри-таврара мĕн пулса иртнине те сăнамалла тепĕр чух, хаçат-журнал вуламалла, чĕлхене кăштах якатас тесен - чăвашла. Унсăрăн, кăштах кăна “пилнипе”, тĕнче умĕнче намăс курма та пулать. “Хăйне евĕрлĕ парне” /хаçатра шăпах çапла çырнă/ “водкăна” çаврăнать, “ман пата чупса пычĕç” тенине те “пирĕн пата” тесе ăнланма пуçлатпăр... Пултарулăхпа тĕнчене тыткăнласа çÿрени, чăваш ятне çĕклени питĕ аван. Анчах хамăр патра мĕн пулса иртнине асăрхамăш пулатпăр. Чăвашра, чăваш çыннисем налук тÿленинчен шалу илсе çăкăр çисе пурăнакансен, манăн шухăшпа, халăхăн культура шайĕшĕн те яваплă пулмалла. Чăн искусство патне туртмалла çынсене. Эстрада пиçсе çитмен хайлавĕсене - юлашки вăхăтра рифми те, ритмики те çук юрăсем шăранаççĕ сцена çинчен те, радиопа та, телекуравпа та - итличчен профессионалсен пултарулăхĕпе килентĕр куракан. Пĕлетĕп, çакна тума çăмăл мар. Анчах та патшалăх шайĕнчи артистсем пулмасан - тата кам? Çак ыйтăва лартмалла хамăр ума. Мĕнех, сăмах çакăнпа ан вĕçлентĕр. Мĕнле пулмалла чăваш ташшин? Чăваш хĕрĕсен анатри енчисен евĕр акăш евĕр шумалла-и сцена çинче е тринкки-тринкки сикмелле-и? Ертÿçĕсене тÿрĕ калаçăва йыхравлатпăр. Мухтав юрри юрланипе инçе каяймăпăр. 21-мĕш ĕмĕр аталанма хистет, хыçалалла кăна пăхса малалла утаймăпăр. Халăх пултарулăхĕ çинче никĕсленнĕ искусство çеç ĕмĕрсен хушши, çитес ăрусем валли, упранĕ...

Статьяна “субьективлă” тесе тиркенĕ те, мĕнех, куракана-вулакана та калаçăва хутшăнма чĕнетпĕр. Юлашки хут хăçан пулса курнă эсир Чăваш патшалăх академи юрăпа ташă ансамблĕн концертĕнче? Мĕнпе килĕшет /е килĕшмест/ сире артистсен пултарулăхĕ? Çырусем, шăнкăравсем кĕтетпĕр. Интернетпа туслисем “Чăваш хĕрарăмĕн” “Одноклассники” сайтĕнчи страницине кĕрсе шухăшĕсене пĕлтерме пултараççĕ. Паллах, пур çынран та ыйтса пĕлеймĕпĕр, çавăнпа пирĕн пĕчĕк тĕпчев каллех объективлах пулаймĕ. Çапах та паянхи самана уççăнлăх çулĕпе утма май панипе усă курса кашнинех хăйĕн шухăшне палăртмашкăн ирĕк пур.

Рита АРТИ явап тытнă.