Тантӑш № 25 (4744) 08.07.2021

8 Утă, 2021

Алăра — пĕрремĕш паспорт

Утă уйăхĕн 1-мĕшĕнче ЧР Правительство çуртĕнче савăнăçлă лару-тăрура республикăн тĕрлĕ кĕтесĕнчен килнĕ 14 çамрăка пĕрремĕш паспорт пачĕç. Раççей гражданинĕн тĕп документне вĕсем республика Пуçлăхĕн Олег Николаевăн тата Чăваш Республикин Шалти ĕçсен министрĕн Виктор Шметковăн аллинчен илме тивĕçрĕç. Çакна палăртмалла: утă уйăхĕн 1-мĕшĕнчен тытăнса Раççей Президенчĕ Владимир Путин сĕннипе пĕрремĕш хут паспорт илекен çамрăксене документпа пĕрле РФ Конституцийĕн экземплярне те параççĕ.

Киçтĕкпе те: кăранташпа та

Чăваш Республикин Пуçлăхĕнчен паспорт илме тивĕçнисенчен пĕри — Шупашкарти 10-мĕш шкулта ăс пухакан София Андреева. Çĕртме уйăхĕн 19-мĕшĕнче 14 çул тултарнăскер вĕренӳре те, пултарулăхра та маттур.

София Элли Юрьев ячĕллĕ ӳнер шкулĕнче пултарулăхне аталантарать. Киçтĕкпе кăна мар, ахаль кăранташпа, тĕрлĕ тĕслипе, акварельпе, гуашьпе, çуллă сăрăпа, маркерпа, кăмрăкпа та ӳкерет вăл. Тăмран кĕлетке тăвасси те — шăл çемми. Хĕрачан амăшĕ Наталия Дмитриевна каланă тăрăх, ӳкерес туртăм унра пĕчĕк чухнех çуралнă. Сăрăсемпе аппаланма юратаканскере аслисем ятарлă вырăн та уйăрнă. Çитĕнерехпе хĕрачана амăшĕ ӳнер шкулне илсе кайнă. Çитес çул София вĕренсе пĕтерни пирки документ илĕ.

— Гуашьпе тата кăранташпа ӳкерме кăмăллатăп. Хăш чухне ахаль тата гель ручкăсемпе усă куратăп. Пуринчен ытла композици тăвасси илĕртет. Преподаватель панă темăпа сюжет шухăшласа тупмалла, гуашьпе сăрласа илемлетмелле. Ӳкересси пурин те пулмасть, хавхалану, пултарулăх кирлĕ, — тет София.

Ӳнер шкулне çӳренĕ вăхăтрах София ташлама та çӳренĕ. Анчах занятисем пĕр вăхăтра пулнăран хĕрачан суйлама лекнĕ: ташă кружокĕ е ӳнер шкулĕ. Çапах та юлашкине каяс тенĕ София, çывăх тус-юлташĕ вара ташлас енĕпе аталанма кăмăл тунă.

Пултаруллă хĕрача пухматĕнче диплом, хисеп тата тав хучĕ туллиех. Вĕсене Софийăна конкурссенче, олимпиадăсенче тăрăшулăх кăтартнăшăн, лайăх кăтартупа палăрнăшăн панă.

Торт: капкейк пĕçерет

София пылак апат-çимĕç пĕçерме юратать. Капкейксемпе тортсем хатĕрлеме ăна амăшĕн кӳршĕ подьездра пурăнакан юлташĕ вĕрентнĕ. Халĕ хĕрача хăй тĕллĕнех вĕсене янтăлать, уявсенче çывăх çыннисене чĕлхене çăтса ямалла тутлă апатпа сăйлать.

— Социаллă сетьсенче интереслĕ рецепт куратăп та пĕçерсе пăхас кăмăл çуралать. Капкейк хатĕрлеме пачах та йывăр мар. Çăнăх, сахăр, услам çу, çăмарта, чустана кăпăшлантаракан хатĕр (разрыхлитель), ванилин, сĕт кирлĕ. Чустана хăмăрлатма какао пулăшать. Крема тăпăрчă сырĕнчен, тутлă хăймаран (сливки), сахăр çăнăхĕнчен тăватăп, — чи ансат рецептпа паллаштарчĕ хĕрача. <...>

ВЕРА ШУМИЛОВА.

♦ ♦ ♦

«Машина времени»: назад в СССР

Далекое прошлое

Каждый ребенок мечтает совершить путешествие на «машине времени», хоть раз переместиться в прошлое и посмотреть, как жили в детстве их родители, бабушки и дедушки. Такая возможность есть, осуществить задумку можно, посетив «Музей СССР», который располагается в новоюжном районе на улице Ленинского Комсомола города Чебоксары. Он основан в 2011 году и 8 лет размещался в деревне Верхняя Кумашка Шумерлинского района. В музее около 10 тысяч экспонатов. Как пояснил руководитель музейного комплекса Николай Тувалкин ӳАдерӲ, отдельное помещение предоставлено для экспонатов из частной коллекции Владислава Ларшникова и Игоря Иванова.

Невозможно пройти мимо, не заглянув в музейный комплекс. Перед зданием под красным флагом располагается первый экспонат – автомобиль «Москвич-412», выпущенный более полувека назад. Сразу возникает желание побывать в самом музее, в котором организованы четыре тематических зала, посвященных советскому быту: «Сделано в СССР», игрушке, бытовой технике и школе. Здесь же расположен музей города Чебоксары и музей деревни Верхняя Кумашка. В этот раз гостями стали воспитанники 125-го детского сада «Дубок» города Чебоксары.

Уникально то, что посетители не просто созерцают предметы старины под стеклом, но и могут все потрогать и попробовать в действии.

Уже с порога попадаешь в особую атмосферу – пейзажи чувашских художников показывают красоты деревни. В музее есть лавка сувениров. А в зале «Сделано в СССР» представлены предметы советского быта. Вот тяжеленный утюг, который перед глажкой нагревался древесным углем, счеты, маслобойка, ткацкий станок, пузатый самовар, фарфоровый чайный сервис и весы с гирями. Дети пришли в восторг и обрадовались советским игрушкам. Неваляшка! Все с ней играли в советские годы. Куклы, юла волчок, а вот всеми любимый Степашка из детской программы «Спокойной ночи, малыши»! Есть и бытовая техника, столь необходимая человеку того времени. Здесь и громоздкие телевизоры с антеннами, и милый сердцу патефон с грампластинками, под который можно станцевать последний школьный вальс. Также в экспозиции представлено огромное количество настенных часов. Особенно ребят впечатлила громкоголосая кукушка, прокуковавшая из старинных ходиков. Дети с интересом разглядывали фотоаппараты, проигрыватели, катушечные магнитофоны, радиоприемник «Родина» на батарейках, ручные швейные машинки. Даже есть коллекция музыкальных инструментов: балалайки, гусли, гармошки. <...>

ИРИНА ЧЕРНОВА.

♦ ♦ ♦

Нашли место захоронения прадедушки

Сколько себя помню, бабушка нам рассказывала, что мой прадедушка Гаврил Дипломатов был разведчиком. Правда, бабушке было всего 3 года, когда ее отца забрали на фронт. Он не вернулся с войны, и бабушка решила, что он пропал, когда ушел на разведку.

Но годы шли. Бабушка умерла в 2012 году, так и не узнав, где и как погиб ее отец. Тогда мама сказала, что будет его искать. Мы с братом в школе постоянно писали сочинения о войне, о прадедушке, о том, что он был разведчиком и воевал против фашистов. Когда заработал сайт "Книга памяти", мама там нашла краткую информацию о прадедушке: откуда призвали, где он был похоронен, но дата смерти была другая. В прошлом году на сайте "Подвиг народа" я случайно наткнулась на информацию о Гавриле Ивановиче Дипломатове и выслала ссылку маме. Мама с тех пор начала усердно искать информацию о нем. Мы узнали, что он был санинструктором 2-й роты 2-го мотострелкового батальона 15-й гвардейской механизированной бригады. В 1943 году прадедушка вынес с поля боя более ста раненых бойцов с их личным оружием. За эти подвиги в августе 1943 года был награжден орденом Красной Звезды. Погиб 28 августа 1943 года. Его похоронили на пгт Кутейниково Амвросиевского района Донецкой Народной Республики.

В апреле моя мама обратилась к депутату Анатолию Аксакову с просьбой помочь найти место захоронения Гаврила Дипломатова. Анатолий Геннадьевич дал контакты своего помощника Марии Пыркиной. Мария помогла нам найти адреса администрации ДНР. Мама выслала письма на разные электронные почты и 2-го июня пришел ответ, что нашли место захоронения прадедушки. Нам прислали письмо и фотографии с братской могилы, где на четвертой доске есть надпись "Сержант Дипломатов Гаврил Иванович". <...>

ЕКАТЕРИНА КРЮЧКОВА.

♦ ♦ ♦

Çырла тататпăр, милĕк çыхатпăр

Эпĕ пĕчĕкренех çуллана юрататăп. Тен, хам çак вăхăтра çут тĕнчене килнипе те çыхăннă-и ку?

Çу кунĕсенче пĕрре те кичем мар. Ĕçлеме те, канма та вăхăт çителĕклĕ. Манăн кун ирхине вăрансан кил-çурта тирпейленинчен пуçланать. Кайран эпĕ кроликсене апат çитеретĕп, пахчана çумлама тухатăп. Анне пушă мар чухне кăнтăрлахи апата та хамах пĕçеретĕп. Каçсерен пахча çимĕç шă-варасси те киленӳ çеç. Ку ĕçре шăллăм Владик та мана хаваспах пулăшать.

Кăçал пирĕн тăрăхра çĕр çырли ăнса пулчĕ. Питĕ шултра та сĕтеклĕ. Эпир пушă вăхăт тупăнсанах çемьепе çырла пуçтарма çӳретпĕр. Вăл пирĕн енче пур çĕрте те аван пулнă кăçал: вăрман уçланкинче те, сăрт-ту çинче те. Çĕр çырлинчен варени, желе, джем пĕçеретпĕр, хĕл валли шăнтса хуратпăр.
Çу кунĕсенче эпĕ асаннепе пĕрле милĕк çыхма юрататăп. Иккĕн-иккĕнех, ĕç хăвăрт та кал-кал пырать. Эпир милĕке ахаль çеç мар, тĕрлĕ сиплĕ курăк хушса çыхатпăр. Мĕн тери тутлă шăршлă! Хĕлле мунчара çапăнма епле аван. Çавăн пекех чей валли тĕрлĕ чечек-курăк пухса типĕтетпĕр.

«Кашни куна усăллă та интереслĕ ирттермелле», — тет атте. Эпĕ çак сăмахсене пĕчĕккĕллех хăлхана чикнĕ. Атте каланине яланах асра тытатăп. Çывăх çыннăмсене те пулăшма тăрăшатăп, ытарайми çу кунĕсемпе те киленетĕп. <...>

АЛИНА ГЛУХОВА.

♦ ♦ ♦

Хырăм хыр тăррине кайрĕ

Пĕррехинче çын хăйĕн хырăмне калать:

— Сана пула ман кашни кун ырми-канми ĕçлеме тивет. Эпĕ кунĕпе ал-ура вăйне пĕтерсе, хул-çурăма авса, чуна хытарса саншăн тăрăшатăп. Эсĕ хăвна тăрантарас тесе халĕччен мĕн турăн?

Хырăм пĕр сас та памасть. Мĕн калатăр ĕнтĕ вăл? Çут çанталăк çапла тунăшăн хырăм айăплă мар-çке. Çын ăнланасшăн мар, татах пĕр чарăнми ятлать: «Эсĕ нихăçан та тăранма пĕлместĕн: ĕçлесен те, алă усса ларсан та выçан. Халтан кайрăм ĕнтĕ сана юраса…»

Мĕскĕн ларать итлесе, сассине те кăшт хăпартса пăхать, анчах та хуçа тата вăйлăрах тарăхса каять: «Кулса ларать-ха тата, сан вырăнта пулсан эп пĕр сăмах та чĕнмĕттĕм».
«Эс вăрçнине итличчен урама тухам, тен лăпланăн кăштахран», — хырăм çапла шухăшлать те тухса ларать сак çине. Çын та унран юлмасть, урамра малалла вăрçма пикенет. Хырăм пахчана та кайса пăхать, анчах хуçа унта та вĕçтерсе çитет. Лаçра пытанать — унта та май килмест. Пӳрт тăррине хăпарса ларать, çынни унта та çитет. Чăтайманнипе улмуççи çине улăхать, вăрçни унтан та илтĕнет. Хайхискер унталла-кунталла пăхкалать, ăнсăртран пĕр йывăçа асăрхать. Хырăм вăр-вар улмуççи çинчен анать те хыр тăррине çӳле, çӳле хăпарать.

Хуçа ывăнсах çитет. Кăмакаран тин çеç пиçнĕ яшкине кăларать те апатланма ларать, ун хыççăн кăмăлĕ çемçелет. Хырăм та тинех хыр тăрринчен анать. Хуçи вара ун пирки тутă чухне аса та илмест, шăппăн ĕçлет те ĕçлет. Паянхи кун та хырăм выçса çитсенех хыр тăррине хăпарса ларать тет, апат шăршине туйсан тин йывăç çинчен анать-мĕн.
Акă юмах та вĕçленчĕ. Ĕненетĕр-и, ĕненместĕр-и, ку сирĕн ирĕк. <...>

ЕЛЕНА КИРИЛЛОВА.

Материалсемпе паллашас тесен...