Пĕр-пĕр справка е документ илес, патшалăх пулăшăвĕн ытти тĕсĕпе усă курас тесен вăхăт нумай кирлине пирĕнтен чылайăшĕ лайăх пĕлет: пуçлăхран ирĕк ыйтса ĕçрен каймалла, чиновник пÿлĕмĕ умĕнче вăрахчен кĕтмелле, унта та, пулăшушăн тÿлеме кайсан та черет тăмалла… Мĕн палăртнине пĕрре кайсах вĕçлесен аван-ха, анчах чылай чухне вăл е ку учреждение темиçе те çитме тивет.
Чăваш çыравçисем Турцин Хусанти тĕп консулĕпе Турхан Дильмачпа тĕл пулнă. Вĕсем чăвашсемпе турккăсен усăллă çыхăнса ĕçлемеллине палăртса тĕрлĕ ыйтăва сÿтсе явнă, çав шутра — литературăпа çыхăннисене те.
Тутарстан çав çыхăнусене нихăçан та татман. Елабугăра, ытти хулара Турци пайтаçисем уçнă вун-вун çĕнĕ завод ĕçлет, пин-пин çын ĕç вырăнĕ тупнă. Турцире çуллен тутарсен темиçе кĕнекине куçарса пичетлеççĕ. Çавăнпа чăвашсемпе турккăсен — тăванла икĕ халăх — хутшăнусене çине тăрсах аталантармалли каламасăрах паллă.
Физкультурăпа спорта аталантарас тесен пурлăхпа техника никĕсне хывмалла, халăха сывă пурнăç йĕркине пăхăнма хăнăхтармалла, пултаруллă спортсменсем хатĕрлемелле. Чăваш Республикинче юлашки вăхăтра спортăн 60 объектне çĕнетнĕ тата хута янă. Çак тĕллевпе 6 млрд ытла тенкĕ тăкакланă. Кăçалхи 9 уйăхра халăхăн 46 проценчĕ физкультурăпа сывлăха çирĕплетмелли комплекссене çÿренĕ. Раççейри вăтам çак кăтарту 29,9 процентпа танлашать.
«Ертÿçĕн начарринче лайăххине курма пĕлмелле, лайăххинче – начаррине. Хамăр ларакан пукан ăшшине кăна мар, вăл пăр пек сиввине те, хĕртнĕ пăшатан пек пĕçертнине те туймалла», – тет Рудольф Васильевич. Тата: «Манăн, аллă çула çитнĕскерĕн, хамăн ыттисене вĕрентмелле пек, анчах эпĕ паян та куллен çĕннине ăша хывма тăрăшатăп», – тет. «Хыпар» хаçатăн хăни – Патăрьел район администрацийĕн пуçлăхĕ Рудольф Селиванов /сулахайри/. Муниципалитет малашлăхĕ пирки калаçнипе пĕрлех Рудольф Васильевичăн шухăшлавне ăнланма тăрăшрăмăр.
Сумлă çак ята Чăваш Республикин физкультурăпа спортăн тава тивĕçлĕ ĕçченĕ Алексей Федорович ВОЛКОВ, Комсомольски районĕнчи Нĕркеçри вăтам шкулта /малтан сакăр çул вĕренмелличчĕ/ физкультура учителĕнче хĕрĕх пилĕк çул пĕр улшăнмасăр ĕçлесе, çирĕп тытса пурăнчĕ. Çĕр-çĕр ачашăн ырă тĕслĕх вырăнĕнче пулчĕ, пархатар кÿрекен тÿрĕ кăмăлĕпе пурнăçăн чăн çулĕпе утма хавхалантарчĕ. Вăхăта тытса чарма нимĕнле вăй та хевте çитереймест тени тĕрĕсех — пирĕн кумир та, Алексей Федорович, 70 çул тултарчĕ. Культура çуртне чыслава каяс умĕн килĕнче тĕл пулма, иртнĕ çулĕсене аса илсе хак пама май килтерчĕ.
Çемье. Кашни çын пурнăçĕнче çак сăмахпа çыхăннă ăнлавсем пур: кил, атте, анне, хăтлăх, ăшăлăх, юрату... Мĕн чухлĕ шанчăк, ĕмĕт парнелет вăл этеме. Тепĕр тесен çемье чăмăртаннă самант хăех ырă туйăмпа, шухăш-тĕллевпе тулли. Çав сăлтавпах пархатарлă ĕçе пурнăçлакансем — мăшăрланнине çирĕплетекен акта çыракансем, ЗАГСра вăй хуракансем — хăйсем те тĕслĕх çемьери ырă-çутă çынсем пулмалла пек. Мĕн чухлĕ çĕнĕ мăшăра — çемье тĕвĕленĕ ятпа, телейлĕ ашшĕ-амăшне — пепке çутă кун курнă ятпа саламлама тивет вĕсен хăйсен пурнăçĕнче.
Чÿк уйăхĕн 4-мĕшĕ — Халăх пĕрлĕхĕн кунĕ. Раççей Президенчĕ В.Путин 2004 çулта "Раççейĕн çар мухтавĕн кунĕсем çинчен" саккуна алă пусса çав куна палăртмашкăн çирĕплетнĕ чухне XVII ĕмĕр пуçламăшĕнче ют патшалăхсен куçĕнчен пăхса пурăнма килĕшмен вăйсем чăмăртанса Польшăпа Швеци оккупанчĕсене çĕршывран хăваласа кăларнă тапхăра тĕпе хывнă. Патшалăх никĕсне тĕп тума килнĕскерсене хуптĕрлеме тĕрлĕ халăх çыннисем хутшăннă. Çакăн çинчен Чăваш патшалăх гуманитари ăслăлăхĕсен институчĕн наукăн кĕçĕн сотрудникĕ, истори ăслăлăхĕсен кандидачĕ Дмитрий Викторович БАСМАНЦЕВ хуравлать.
Тĕнчере çуллен инсульта пула 6 миллион çын инкеке лекет, пирĕн çĕршывра — 0,5 миллион, урăхла каласан кашни 1,5 минутра Раççейре пурăнакансенчен пĕри унăн серепине çакланать. Чирленисен 10 проценчĕ кăна яланхи пурнăç йĕркине таврăнать, 80 проценчĕ, шел те, тĕрлĕ ушкăн инваличĕ пулса юлать.
СУРСКИЙ РУБЕЖСКИЙ
Чăвашла верси
Русская версия
