Архив - 26 Мар, 2014 - Хресчен сасси

«Çĕрпе усă курмарăн – штраф тÿле», – асăрхаттарать пирĕн район хаçачĕ. Эпĕ ас тунă тăрăх – тин çеç чăмăртаннă çемьесем çĕр паман пирки уйрăлса тухса кил-çурт çавăраймастчĕç. Кĕтĕве тарăн çырма-çатрара çÿретнĕ май ĕне выльăх урине хуçасран чун çукчĕ. Çамрăк бригадир ларма çемçерех пултăр тесе урапа тĕпне утă хурса килнĕшĕн 7 çуллăха тĕрмене лекни те асрах.

Эпĕ Сахалин утравĕ çинче хĕсметре пултăм. Унта кайнă чух вырăнĕ-вырăнĕпе усă курман е этем ури пачах пусман çĕрсем выртнине курсан тĕлĕнтĕм.

Пуш уйăхĕн 13-мĕшĕ тĕлне нумай ачаллă 4259 çемье çĕр вырăнĕ илме черете тăнă. Пурлăх тата çĕр хутшăнăвĕсен министрĕн тивĕçĕсене пурнăçлакан Ирина Устенко пĕлтернĕ тăрăх – кунашкал çемьесем Шупашкар хулинче уйрăмах йышлă – 1460 (пĕтĕм йышăн 34 проценчĕ). Ун хыççăн Шупашкар районĕпе (11 процент) Çĕнĕ Шупашкар хули (10) тăраççĕ.

Пуш уйăхĕн пуçламăшĕ тĕлне республикăра 2200 çемье тÿлевсĕр çĕр лаптăкĕ илнĕ: 1346-шĕ унта çурт-йĕр лартасшăн, 809-ăшĕ хушма хуçалăх тытса пырасшăн, ыттисем дача пек усă курасшăн. Çак тĕллевсене пурнăçлама 251,9 гектар уйăрнă.

Иртнĕ эрнери кăтартусем тăрăх – çулталăк пуçланнăранпа республикăри 11 ял хуçалăх предприятийĕнче кашни ĕнерен 1000 кг ытла сĕт сунă. Комсомольски районĕнчи "Асаново" тата "Рассвет" кооперативсенче вăтамран 1450 тата 1036 кг суса илнĕ, Сĕнтĕрвăрри районĕнчи "Смак-Агро" пĕрлешÿре – 1153 кг, Муркашри Суворов ячĕллĕ хуçалăхра – 1011 кг, Шупашкар районĕнчи "Ольдеевская" агрофирмăра – 1120 кг. Етĕрне районĕнчи "Ленинская искра", "Родина", Елчĕк тăрăхĕнчи "Прогресс", "Яманчурино", "Победа", "Комбайн" хуçалăхсем те палăрнă.

Паян акционерсен "Промтрактор" уçă пĕрлешĕвĕнчи цехран чăвашсен пĕрремĕш комбайнĕ – "АГРОМАШ – 4000" – тухать. Историллĕ çак саманта курма, çĕнĕ производствăпа паллашма Раççейĕн тĕрлĕ регионĕнчен яваплă çынсем килсе çитнĕ.

Раççейри патшалăх автоинспекцийĕ, "Хăрушсăр çÿрев" обществăлла организаци тата автомашинăсене страхлакансен пĕрлешĕвĕ пуçарнипе "Чарăнса тăр" ятпа кампани иртет. Пирĕн республика унта çĕр-шыври ытти тăрăхсенчен чи малтан хутшăнчĕ. Шкулсенче, ача сачĕсенче, аслă вĕренÿ заведенийĕсенче çак вăхăтра кунсерен пĕлтерĕшлĕ мероприяти иртет. Çул урлă каçмалли вырăнсенче, бензинпа тивĕçтерекен станцисенче, автошкулсенче те ятарлă акцисем йĕркелеççĕ. Пĕчĕккисене çул-йĕр правилисене вăйăсем выляса ăнлантараççĕ. Аслисемпе çивĕчреххĕн калаçаççĕ.

Пĕр çулхине «Хресчен сасси» хаçатра манăн материала пичетлерĕç. Эпĕ ăна мăшăр тупас тĕллевпе çырнăччĕ. Ун чухне çырусен йĕрĕпе ăçта кăна пулмарăм-ши? Республикăна урлă-пирлĕ «çавăртăм». Нихçан пулман ял тăрăхĕсене çитсе куртăм.

Чылай чухне хĕрарăмсем йывăр пурнăçшăн арçынсене айăплама пăхаççĕ. Çырăвĕсене еплерех çыраççĕ тата! Вуланă хыççăн çунат сарса вĕсем патне вĕçес килет. Сăмахĕсем чун-чĕрене ăшăтаççĕ, кăмăл-туйăма тыткăнлаççĕ. Савăннипе ура хуçса ташша ярăн. Шел те, чăн пурнăçра пачах урăхла.

Çуран çÿретпĕр-и е автомашинăпа – таçта васкатпăр. Унта е кунта хăвăртрах çитес тесе умри тункатана та асăрхамастпăр. Пĕр-пĕр çĕре пырса тăрăнсан çеç "чавса çывăх та çыртма çук" текен каларăша аса илетпĕр. Васкани вилĕм патне илсе çитерсен хурланса макăратпăр, кулянатпăр. Çын инкекĕ чуна витермелле, ăс памалла, асăрханулăх çинчен аса илтермелле. Хальлĕхе ун пек йăлана хăнăхаймастпăр. Чукун çул урлă каçнă чухне çав-çавах тимсĕр, йĕркене пăхăнмастпăр, транспорта ÿсĕрле тытса пыратпăр. Çакна пула чукун çул урлă каçмалли вырăнсенче пĕлтĕр виçĕ инкек пулнине вулакансене пĕлтернĕччĕ.