Архив - Апр 2017 - Хыпар

Çулталăкăн кирек хăш тапхăрĕнче те ахаль ларма хăнăхман ял çынни. Çĕрпÿ районĕнчи Чиричкасси хĕрарăмĕсем çĕр ĕçĕ пуçланиччен çыхаççĕ-тĕрлеççĕ, Скандинави уттипе ял тавра çаврăнаççĕ. Библиотекăра ятарласах вĕсем валли ал ĕçĕсен кĕнекисен куравне йĕркеленĕ. Юлашки вăхăтра хăюпа картина ăсталакансен йышĕ ÿснĕ. Вĕсенчен пĕри — Валентина Петрова — кил-çуртне хăйĕн ĕçĕсемпе хăтлăлатнă. Унсăр пуçне картинăсене çывăх çыннисене парнелет вăл.

Ака уйăхĕн çурри иртсен номере шурă юр пирки çырма тивессе кам шухăшлама пултарнă? Синоптиксем кĕçнерни кун пирĕн тăрăха хĕл таврăнасса, чăн та, маларахах систернĕччĕ-ха та, пурпĕр ĕненес килмерĕ çакна. Çил-тăман юнкун каçхинех алхасма пуçласса пĕлтернĕччĕ те, чÿречерен тинкернĕ май çывăрма лăпкă чунпах выртрăмăр: мĕн юрĕ, виçĕ пĕрчĕ кăна çаврăнкалать... Хĕл вара, яланхи пекех, ăнсăртран ларчĕ. Ир тăнă çĕре тавралăх шурă хулăн кĕрĕкпе витĕнме ĕлкĕрнĕччĕ.

Çăмăллăхпа усă куракан граждансене общество транспорчĕн уйăхри çулçÿрев билечĕ туянса тăкакланнине компенсацилемелли йĕркепе паянхи кăларăмра ЧР Ĕçлев тата социаллă хÿтлĕх министерствин Социаллă пулăшу паракан центрĕн директорĕ Ирина Анатольевна ДРОЗДОВА ăнлантарса парать.

Пирус туртни, эрех-сăрапа айкашни çын организмне начар витĕм кÿнине кашниех пĕлетпĕр. Анчах та сиенлĕ йăласенчен хăпма çăмăлах мар. Сигарет таврашĕнче те, эрех-сăрара та усал япаласем пур. Организм çакна хăнăхать те вĕсемсĕр пурăнайми пулса çитет. Татах та татах ыйтать... Чунпа чи çирĕпписем те чи вăйлисем çеç çак астармăшсенчен хăпма пултараççĕ.

Ашшĕ-амăшĕ ырă вăхăтра çуратнă ăна: ача хăй çут тĕнчене килни çинчен пĕлтерсе янкăр уçă сассипе хыттăн кăшкăрнă чухне урам тулли шыв шăнкăртатса юхнă, шалча тăррине çакнă хăтлă вĕллери шăнкăрч çепĕç юрă шăрантарнă. Çурхи тĕнче, пĕтĕм тавралăх Каçал тăрăхĕнчи Хирти Шăхасанти Акчуринсен çемйинче çĕнĕ «кайăк» хушăннă ятпа серенада юрланăнах туйăннă.

Шел те, тăлăхсен, çул çитменнисен прависене кулленхи пурнăçра час-часах пăсаççĕ. Вĕсенне кăна та мар-ха, анчах асăннисем — уйрăм ушкăнра. Вĕсен тĕлĕшпе ку е вăл тытăмра саккун епле шайра пурнăçланнине прокуратура тĕрĕслесех тăрать.

Акă Шупашкарти Мускав район прокуратурине те 1990 çулта çуралнă Н. пулăшу ыйтса пынă. Вăл хула администрацийĕ ун тĕлĕшпе çурт-йĕр правине пăснине пĕлтернĕ.

Чăваш Енри ШĔМ информаци центрĕ пĕлтернĕ тăрăх, 2016 çулта саккуна пăснă кашни çиччĕмĕш çын — хĕрарăм. Вĕсене — 977 хĕр-хĕрарăма — преступлени çулĕ çине хÿтĕленес тĕллевпе те, ăнсăртран та тăманнине пула, этемлĕхĕн черчен пайĕ теме чĕлхе те çаврăнмасть.

«Эрешлĕ» майра

Ольăпа пĕр тăрăхра çуралса ÿснĕ эпир. Пĕр шкултах вĕреннĕ, анчах çывăх хутшăнман. Манран пилĕк çул кĕçĕн вăл. Эпĕ алла аттестат илсен Шупашкара килтĕм. Çуралнă яла сайра çеç çÿрекелерĕм. Çулĕ инçе-çке. Апла пулин те уйăхра пĕрре те пулин çитеттĕмех. Эпĕ виççĕмĕш курсра вĕреннĕ чухне Оля вуннăмĕш класа çитнĕччĕ. Канмалли кунсенче клуба тухатчĕ. Яла кайсан тăтăш кураттăм ăна. Темиçе хутчен килне ăсатсан чунăмра тем хĕмленнине туйрăм. Çавăнпах Шупашкара таврăнсан та çыхăнăва çухатмарăмăр, çырусем çÿретрĕмĕр.

Чăваш халăхĕ ĕçченлĕхĕпе çеç мар, çĕр пин юррипе, çĕр пин тĕррипе, çĕр пин сăмахĕпе те паллă. Халăх пултарулăхĕнче чун ăшши, ырă кăмăл, вĕçсĕр-хĕрсĕр тăван çĕршывăмăрăн илемĕпе юрату палăрать. Халăх юррисене итлесен чун-чĕре те уçăлать, вăй-хал кĕрет.

Унăн ячĕ сулахайран — сылтăмалла, сылтăмран сулахаялла та пĕр пекех вуланать. Мĕнле ят-ши вăл? Тавçăраймарăр тăк тупсăмне «Ăслă хĕрарăм» юмахра шырăр.

Халăх сăмахлăхĕн «ылтăн çӳпçинчи» мунча, кăтăк такмакĕсем, пӳрне вăййисем пĕчĕккисемшĕн кăсăклă пулаççех.

Сĕтелçи вăййинче кимĕ çул çӳреве тухма чĕнет.