Вĕсем чĕр чуна хÿтĕлеççĕ

«Хресчен сасси» ыйтăвĕсене ЧР çут çанталăк ресурсĕсен тата экологи министрĕн заместителĕ Владимир Кузюков хуравлать.

— Эсир, вăрман, уй-хир, шыв-шур чĕр чунĕсене, вĕсем пурăнакан вырăнсене патшалăх енчен хÿтĕлес тата акарçăсем сунар йĕркине еплерех пăхăннине тĕрĕслесе тăрас ĕçшĕн яваплăскер, çавăншăнах тăрăшакан патшалăх инспекторĕсен пĕлтĕрхи ĕçне мĕнле хаклатăр?

— 2010 çултан пуçласа Чăваш Енре 20 пине яхăн сунарçа шута илтĕмĕр. Вăл шутран пĕрисем пурнăçран е республикăран кайнă, теприсем тĕрлĕ сăлтава пула сунара çÿреймеççĕ. Иртнĕ çул 5 пине яхăн çеç унта кайма ирĕк илнĕ. Министерствăн чĕр чун тĕнчине хÿтĕлекен дирекцийĕ пĕлтĕр сунар йĕркине пăснă 247 тĕслĕхе /2016 çулта — 300 ытла/ тăрă шыв çине кăларчĕ. Ку шутран 241-шĕпе — административлă, 6-шĕпе уголовлă ĕç пуçарнă. Айăплисене явап тыттарма 2-шне суда çитернĕ, 1-не тишкерсе йышăну кăларнă.

— Сăмах мĕн пирки пырать?

— Шупашкарпа Сĕнтĕрвăрри районĕсен чиккинче шывран вĕçсе хăпаракан кайăк кăвакалсене кимĕренех персе сунар йĕркине пăснă. Саккун кирек хăш транспорт хатĕрĕпе ларса е тăрса пынă чухне пăшалтан пеме çеç мар, ăна йăллинчен кăларма та чарать. Йĕркене пăхăнмасан уголовлă ĕç пуçараççĕ. Суд браконьертан пăшала туртса илме, 4 кăвакал тытса кÿнĕ тăкака /9 пине яхăн тенкĕлĕх/ тавăрттарма, саккуна пăснăшăн штраф хума йышăнчĕ.

— Тата хăш районсенче?

— Сунар тапхăрĕ вĕçленсен Йĕпреç, Пăрачкав, Улатăр, Патăрьел районĕсенче пĕрер пăши, Шупашкар районĕнче икĕ хир сысни тытнă. Суд айăпа çирĕплетсен браконьерсен пăши аçишĕн — 120 пин, амишĕн 200 пин тенкĕ саплаштарма тивет.

— Сунар йĕркине пăснă тĕслĕхсене пĕлтĕр мĕншĕн сахалрах шута илнĕ?

— Сăлтавне пĕр енлĕн хуравлама йывăр. Те дирекци виçĕм çулхинчен япăхрах ĕçленĕрен, те акарçăсем сунар йĕркине сахалрах пăснăран, те браконьерсем тарса хăтăлма вĕренсе çитнĕрен...

— Инспекторсен ĕçĕ тивĕçтерет-и?

— Хурлама пултараймастăп. Ĕç кунĕ 8 сехет тăсăлнине, шартлама сивве тата шалкăм çумăра пăхмасăр канмалли кунсенче те тăрăшаççĕ. Вĕсем 22-ĕн çеç. Хăшĕ-пĕри икĕ районти чĕр чуна браконьерсенчен хÿтĕлет. Тивĕçлĕ канăва кайнисен вырăнне çамрăксене ĕçе илетпĕр.

— Пĕлтĕр министерство вĕсене ятарлă техникăпа тивĕçтерчĕ-и?

— Автомашинăсем /УАЗ — 2, Рено — 1/ , фотоаппарат — 2, тĕттĕмре инçете кăтартакан прибор 1 туянса пачĕ. Прокуратурăпа министерствăн юридици служби сунар йĕрки çинчен калакан, çут çан-талăка хÿтĕлессипе çыхăннă ытти саккунпа ĕçре усă курма вĕрентеççĕ.

— Кайăкçăсем 2018 çулăн пĕрремĕш 8 кунĕнче саккун картинчен тухмарĕç-и?

— Иртекенни чылай. Шел, пурне те явап тыттарма дирекци вăй çитереймест. Чылай инспекторăн юр ашан çук, автотранспорт валли бензин туянма укçа çителĕклĕ уйăраймастпăр. Апла пулин те 5 протокол çырчĕç. Сăмахран, Муркаш районĕнче — сунар тапхăрĕ вĕçленсен виçĕ хир сысни тыт-нăшăн. Уголовлă ĕç пуçарнă, следстви пырать.

— Африка мурĕ сысна усракан хуçалăхсене пысăк тăкак кÿрет. Чир вирусне саракансенчен пĕри хир сысни теççĕ. Малашне сунар хуçалăхĕсене ăна ĕрчетессипе мĕнле улшăну кĕтет?

— Раççей Правительствин комиссийĕ шутне пĕчĕклетме йышăннă. Унăн сĕнĕвĕпе килĕшÿллĕн республикăра кашни 4 пин гектар лаптăкра вăтамран пĕр хир сысни çеç пулмалла. 2011 çулта — 1987, 2016 çулта 1278 пуç пулнă. Пĕлтĕр йыша 843 таран чакартăмăр. Хушăва пурнăçласа кăçал татах катма тивет.

— Пĕлтĕр угодисене 49 çула çĕнĕрен тара парас ĕç вĕçленчĕ. Арендаторсен чĕр чунсем ĕрчетсе, вĕсене сунарçăсене тыттарса тупăш тумалла, егерьсем валли ĕç вырăнĕсем йĕр-келемелле. Çак тĕллевсене пурнăçлаççĕ-и?

— Эсир каланине тумасан тупăш илеймеççĕ, пурлăх никĕсне тĕреклетеймеççĕ, кану условийĕсене лайăхлатаймаççĕ. Сунарçăсем ун пек угодие мар, хăтлине хапăл тусах çÿреççĕ. Çавăнпа хуçалăхсене аталантармах тивет. Малалла вулас...