Тантăш 4 (4875) № 01.02.2024

«Йышлă çемьере çитĕнни— маншăн телей»

Мĕн вăл çемье телейĕ? Паллах, атте-анне, йăмăк-шăллăм, юлташсем çумра пулни, йывăрлăхра пулăшни, вăхăта пĕрле усăллă ирттерни, вĕсемпе туслă пурăнни. РФ Президенчĕ Владимир Путин хушăвĕпе пирĕн çĕршывра кăçал Çемье çулталăкĕ тесе палăртнă. Нумаях пулмасть Мускаври «Раç- çей» куравра Пĕтĕм Раççейри «Тăвансем-юратнисем» çемье форумĕ иртнĕ. Чăваш Ен чысне унта Шупашкар округĕнчи Семеновсен çемйи хӳтĕленĕ. Çак кунсенче вĕсемпе пирĕн те çыхăнма тӳр килчĕ.

«ТУХЬЯ МĔНЕ ТĂРАТЬ!»

Çак форум шайĕнчех «Раççейри династисем» конкурс иртнĕ. Вăл пилĕк номинаципе пулнă: «Семейное шоу талантов», «Знатоки России», «Знание. Игра «Связь поколений», «Семейные рецепты», «На все руки мастер». Семеновсем «Знатоки России» номинацие суйланă. Çавна май малтан вĕсен куçăмсăр тапхăрĕ витĕр тухмалла пулнă, ун валли Чăваш Ен пирки видео ӳкернĕ. Унта Раççейĕн тĕрлĕ регионĕнчен пурĕ çĕр çемье хутшăннă, тепĕр тапхăра 29 çемье тухнă. Чăваш халăхĕ ĕлĕкех хăнасене ырă кăмăлпа, пуян сĕтелпе хапăл туса йышăннă. Семеновсен йышлă çемйи те çак йăла-йĕркене мала хурса, наци тумне тăхăнса килен-каяна илемлĕ юрăпа, çăкăр-тăварпа кĕтсе илнĕ. Унтан вĕсем пирĕн халăхпа тата унăн пуянлăхĕпе, паллă истори вырăнĕсемпе паллаштарнă, экскурси ирттернĕ, сумлă ентешсем тата вĕсен пысăк çитĕнĕвĕсем пирки каласа кăтартнă: Иван Яковлев, Никита Бичурин, Канаш округĕнчи Мăкăр кĕперĕ, Анне палăкĕ, Раççейĕн тĕрленĕ картти… Çавăн пекех Семеновсем хăйсен çемье йăхĕпе те паллаштарнă. «Знатоки России» конкурсăн пĕтĕмлетĕвĕ тăрăх, Семеновсен çемйи экскурси ирттерсе тăван тăрăхпа туллин паллаштарнăшăн ятарлă парнене тивĕçнĕ. — Мускава эпир çемйипех кайрăмăр. Пирĕнпе пĕрле асанне Елена Леонидовна та пычĕ. Ытти тăрăхран килнĕ çынсене Чăваш Ен пирки каласа кăтартма, паллаштарма интереслĕ пулчĕ, çав вăхăтрах хумхантарчĕ те. Мускавра эпĕ пĕрремĕш хут пултăм. Мана «Раççей» куравра калама çук килĕшрĕ. Эпир пирĕн çĕршывăн пур регионĕпе те паллашрăмăр. Хăй куравĕ — чи асра юлни. Тухья мĕне тăрать! — хăйсем Мускавра пулса курнине тепĕр хут куç умне кăларчĕ Семеновсен аслă хĕрĕ Валентина.

ÇИТĔНĔВĔСЕМ САВĂНТАРАÇÇĔ

Семеновсем Апаш ялĕнче пурăнаççĕ. Çемье пуçĕ Николай Анатольевич «Чăваш Ен» ПТРКра вăй хурать. Алевтина Мефодьевна — Чăваш патшалăх Çамрăксен театрĕн артистки. Йышлă çемьере пилĕк ача çитĕнет. Валентина Апаш шкулĕнче вуннăмĕш класра вĕренет. Юля — çиччĕмĕшĕнче, Сема — улттăмĕшĕнче, Иван пĕрремĕшĕнче ăс пухаççĕ. Чи кĕçĕнни — Аня, вăл ача садне çеç çӳрет. Валентина — вĕсемшĕн тĕслĕх вырăнĕнче. Ашшĕпе амăшĕ тепĕр чухне ĕçрен вăхăтра таврăнаймасан кил-çурта тирпейлет, йăмăк-шăллĕне пăхать, урок тума пулăшать. Тутлă апат пĕçерме те маттур Валентина. Чи юратни — корицăпа хатĕрленĕ булка. Йăмăк-шăллĕшĕн кăна мар, пĕрле вĕренекенсемшĕн те хĕрача тĕслĕх вырăнĕнче. Шкулти волонтерсен ушкăнĕнче пулнă май, ыттисемпе пĕрле тĕрлĕ ырă ĕç туса ирттерет. Стена хаçачĕ кăларасси те интереслентерет Валентинăна. Ун валли вăл ачасене кăсăклантаракан тĕрлĕ хыпар çырса хатĕрлет. Хĕрачан чун киленĕçĕ чылай — гитара каласси, ӳкересси, тăмран япаласем ăсталаси. Йывăçа çунтарса эрешлессипе те кăсăкланать вăл. Валентина вулама юратать. Спортпа туслăскер кĕçĕн класра вĕреннĕ чухнех ирĕклĕ майпа кĕрешессипе кружока çӳренĕ, каярах волейболла выляма пуçланă. Шкулта «5» тата «4» паллăсемпе кăна ĕлкĕрсе пыраканскерĕн пухмачĕ тĕрлĕ дипломпа, Тав хучĕпе пуян. Хăйĕн çитĕнĕвĕсене пулах вăл иртнĕ çул «Артек» ача-пăча центрне кайма тивĕçнĕ. Пултаруллă, пур çĕре те ĕлкĕрсе пыраканскер, нарăс уйăхĕнче Пĕтĕм Раççейри ача-пăча «Смена» центрне çитсе килĕ. <...>

Татьяна ИШМУРАТОВА.

♦   ♦   ♦

Труд приносит человеку успех

Талантливые дети – гордость каждой семьи, школы, республики, страны. Соревнования, олимпиады, творческие и научные конкурсы, интенсивы, конференции, форумы, семинары – площадки, где ребята развивают свои способности и задатки, раскрывают свои знания и таланты. Об ученике 8-го класса 33-ей школы города Чебоксары Максиме Козлове однозначно можно сказать, что он не только гордость школы, но и республики. Максим – активист общественной, научной, творческой и учебной деятельностей, а также победитель Всероссийского фестиваля краеведческих обĕединений «Краефест».

Будущее за наукой!

В конце прошлого года в городе Москва прошел федеральный этап Всероссийского конкурса обучающихся на знание государственных и региональных символов и атрибутов Российской Федерации. В мероприятии приняли участие ребята из 26 регионов. Максим, под руководством Ирины Диаровой, стал победителем в номинации «Исследовательская работа», достойно защитив свой проект. В своем труде он представил сравнительный анализ растительной символики России и Чувашии. – В ноябре прошлого года мы с Ириной Алексеевной поехали в Москву на «Краефест», который проходил на базе Московского городского университета, где было торжественное открытие. Тогда я впервые увидел жестовый танец, а уже в поезде нам стали известны результаты. У нас оказалось первое место! Я обрадовался и поздравил своего великолепного наставника Ирину Диарову, – делится воспоминаниями Максим. В Москве он не только проявил свои знания, но и смог посетить Международную выставку-форум «Россия». – Это была моя первая поездка в столицу страны, и она однозначно запомнится на всю жизнь! Попав на выставку, мне очень захотелось посетить павильоны «Минпросвещения», «АТОМ», «Тех нологии Яндекс». К счастью, мне удалось все увидеть своими глазами! Я был впечатлен Москвой, ее темпом жизни, метро, а научные открытия и достижения вызвали у меня бурный восторг! – с удовольствием рассказывает он. <...>

Ангелина ПЫРКИНА.

♦   ♦   ♦

Первоклассникам о непокоренных

С целью расширения представления первоклассников о героическом подвиге жителей блокадного Ленинграда ребята из 5-го класса провели занятие в 1-ом классе. 27 января – памятный день для Ленинграда или, как сейчас его называют, Санкт-Петербурга. Этот день, с одной стороны, радостный, а с другой – скорбный. Радостный он потому, что 80 лет назад, во время войны с Германией, 27 января 1944 года город Ленинград был освобожден от фашистской блокады. А скорбный день потому, что погибло много людей.

«ДОРОГА ЖИЗНИ»

Кольцо блокады сомкнулось вокруг Ленинграда 8 сентября 1941 года. В этот день фашистские войска окружили Ленинград. Блокада города продолжалась ровно 872 дня, но город выжил и победил! Пятиклассники рассказали, как немцы подошли к городу так близко, что с крыш высоких домов можно было увидеть их позиции. Днем и ночью немцы бомбили и обстреливали город. Было очень страшно. Когда начинались обстрелы, жители прятались в бомбоубежищах. По природе любопытные маленькие дети из подвалов домов наблюдали за обстрелами. Работать на заводы пошли женщины и подростки. Они учились управлять производственными станками, потому что на фронте были нужны мины, пушки, пулеметы, гранаты, снаряды. А маленькие дети жили в детских садиках. Проходили дни: дети кушали, играли, спали, гуляли, если не было бомбежки… Ребята продолжали учиться даже в бомбоубежищах. На тетрадях учеников вместо номера школы стоял номер бомбоубежища. В городе запасы продовольствия заканчивались, нечем было прокормить оставшихся жителей. Поэтому, практически сразу же после окружения города, пришлось серьезно экономить продовольствие, снижая нормы потребления продуктов и активно развивая использование различных пищевых суррогатов. Фашисты прекрасно знали о том, что в Ленинграде от голода гибнут женщины, дети и старики. Но именно в этом и заключался их план. Не сумев войти в город с боями, они решили заморить его голодом и разрушить интенсивными артиллерийскими обстрелами и бомбардировками. Немцы сделали основную ставку на истощение, которое должно было сломить дух ленинградцев. За кольцом блокады есть мука, мясо, масло. Но как доставить их в Ленинград, окруженный врагами? Только одна дорога связывала блокадный город с землей, где не было врагов. И шла эта дорога по воде. За водой ходили на набережную Невы, делали прорубь и набирали воду под обстрелами. По реке Волхов на пароходах везли муку до Ладожского озера. И назывался этот путь «Дорогой жизни». По этой дороге доставляли продовольствие в город, а из города вывозили слабых и больных. Везти старались ночью, чтобы вражеские летчики не увидели переправляющиеся машины, но не все машины доезжали до места назначения, иногда они проваливались под лед вместе с провизией и даже людьми. Несмотря на голод, холод, мороз, постоянные обстрелы, блокадный Ленинград жил и трудился. Дети учились в школе, встречали Новый год. Работали кинотеатры, художники писали картины, композиторы сочиняли музыку, посвящая ее родному городу, работало ленинградское радио. Наступала суровая и морозная зима. На улице и в домах было очень холодно. Даже отопления не было, потому что закончились уголь и дрова для топки печи. В городе отсутствовало электричество. В комнатах даже днем было темно. Городские трамваи засыпаны снегом, заморожены водопровод и канализация. Но главным врагом Ленинграда был голод. Мы сегодня не можем себе представить, что в «Булочной» или магазине «Хлеб» нас встречают пустые полки. В блокадном городе не хватало хлеба. Каждому жителю выдавались карточки. По ним можно было получить свою норму хлеба. В ноябре-декабре 1941 года рабочий в Ленинграде мог получить лишь 250 граммов хлеба в день, а служащие, дети и старики – всего 125 граммов хлеба. Свыше 650 тысяч ленинградцев погибли от голода. Пятиклассники наглядно продемонстрировали нашим первоклассникам, какую норму хлеба выдавали жителям Ленинграда в день. <...>

Ольга НИКОЛАЕВА, классный руководитель 5-го класса. Чебоксары, 53-я школа.

♦   ♦   ♦

«Сăмавара шăтичченех вĕретрĕм»

Хаклă тусăмăрсем! Паян сире «Хыпар» Издательство çурчĕн ача-пăча кăларăмĕсен редакцийĕн редакторĕн Лена Атамановăн ачалăхĕпе паллаштарăпăр. Хыçа юлнă асамлă вăхăта тулли кăмăлпа аса илчĕ вăл.

1 ХĂНАСЕМ. Пĕррехинче килте пиччепе иксĕмĕр кăна юлнăччĕ. Атте-анне ир-ирех ĕçе кайнă, асанне те çук. Ун чухне шкула та каймастăмччĕ, 5-6 çулсенче кăна. Кĕтмен çĕртен хăнасем çитрĕç. Ман вăтанчăк пичче Гриша çынсем килнине чӳречерен курса юлчĕ те вăшт! кайса çухалчĕ. Эпĕ пӳртре пĕчченех юлтăм. Ăна шыраса пахчана тухрăм. Тăрать хайхискер мунча хыçĕнче, питĕ мĕскĕн сăн-питпе. «Кĕр хăвăртрах пӳрте, мĕн туса çӳрен кунта, хăнасемпе калаç, чей вĕретсе ĕçтер», — мăкăртатрĕ сăмси айĕнче. «Атя манпа пĕрле», — ӳкĕтлерĕм. «Çук, кай кунтан, пăх хăнасене», — тет. Мĕнех, пӳрте кĕтĕм те асаннен шăллĕн хĕрĕсене сĕтел хушшине вырнаçтартăм, мĕнле пурăнни пирки ыйтса пĕлтĕм, тутарла, вырăсла, чăвашла сăвăсем каласа патăм. Чей те вĕретсе ĕçтертĕм. Пичче вара мунча хыçĕнчен тăвансем кайсан кăна тухрĕ. Эпир пĕчĕк чухне лавккара тĕслĕ кăранташ та, фломастер та çукчĕ. Эпĕ те, пичче те питĕ ӳкерме, сăрлама юрататтăмăр. Хайхискер таçтан лавккана кăранташ илсе килни пирки илтнĕ. «Атя лар велосипед çине, кайрăмăр», — терĕ. Лавкка умне çитсен: «Кăранташ кĕрсе ыйт-ха, унта пур», — терĕ мана. Сăмаха каласа пĕтеричченех: «Çук, нимле кăранташ та», — терĕ тутар майри тӳрккессĕн. Лавккара ман иккĕмĕш сыпăкри Лида аппа тăратчĕ. Вăл шăпах сельпора ĕçлетчĕ ун чухне. «Пар ĕнтĕ, пур- çке, ку ман йăмăк», — терĕ. Тутар майри сентре айĕнчен хитре курупка кăларса тыттарчĕ. Савăннипе урама сиккипе вĕçтерсе тухрăм. Пичче йăл кулчĕ ман кăранташсене курсан. «Хăвăн валли те кĕрсе ыйт тепĕр курупка апла», — терĕ хайхискер. Мĕнех, тепре кĕтĕм. Сутуçă кулчĕ те тата тепĕр курупка туртса кăларчĕ. Мĕн тери савăннăччĕ çав кăранташсемшĕн. «Шкулта ман çине ан пăх, ман пата ан пыр», — тетчĕ пичче. Манăн ăна ятарласа вăрçтарас килетчĕ. Вăл шкула нихăçан та çимелли чиксе каймастчĕ. Хăй асăрхаман чухне ун сумкине юриех çăкăр татăкĕ е пĕремĕк-печени хураттăм. Киле таврăнсан вăр- çатчĕ мана. Çынсем килсен те малти пӳрте тухмастчĕ. Эпĕ, уçă кăмăллăскер, асанне патне кинемейсем килессе кĕтсе кăна лараттăм, пуринпе те пĕр чĕлхе тупаттăм. Шкула кайичченех урамра çил-тăман алхаснине пăхмасăр вĕсем валли лавккана çăкăр, кĕлентĕр илме кайнисем халĕ те асра. Пĕррехинче алсишсĕр кайса алла тăм та илтернĕччĕ.

2 КĔТӲРЕ. Ача чухне кĕтӳ черечĕ çитессе пĕр-пĕр уяв пек кĕтеттĕмĕр. Мĕнле интереслĕччĕ унта пире, вĕт-шакăра. Кĕтĕве хамăр кăна мар, ытти ача-пăча та пыраканччĕ. Ӳсĕркен улăхĕнче кунĕпе темĕн тĕрлĕ вăйă выляттăмăр. Пĕррехинче кĕтĕве кайма каçран хатĕрлентĕм. Кĕркуннеччĕ ун чухне. Ирхине вăрантăм та — витререн тăкнă евĕр çумăр çăвать. «Эсĕ пымастăн паян», — терĕ анне çирĕппĕн. Ман килте юлас килмест-çке, эпĕ çавах тумлантăм. Атте ирех ĕçе кайнă. Вăрăм хулă илтĕм те аннепе пичче хыççăн утрăм. Чăнах та, çумăрĕ вăйлă çăватчĕ. Пĕр урампа выльăх хăваласа анса тепринпе хăпармалла. «Ял вĕçне çити пыр ĕнтĕ апла», — терĕ мана вăрçса ывăннă анне. Кĕтӳ хăвалама тухнисем: «Ак ку ачи мĕн туса çӳрет, кăна мĕншĕн илсе тухрăр?» — теççĕ хĕрхенсе. Çумăрĕ чарăнмарĕ, ман пĕчĕк атă пылчăк ăшĕнче пута-пута ларчĕ. Çитменнине, курткăн капюшонĕ таçта çухалса юлчĕ. Паллах, ку аннене тата вăйлă тарăхтарчĕ. Вăл çаврăнса мана вăрçрĕ те малалла утрĕ. Эпĕ, кутăнскер, хăлхана чикмесĕр хыççăнах таплаттартăм. Хам йĕп-йĕпе, тумтире пăрсан шăпăртатса шыв юхать. Ял вĕçĕнче те тăрса юлмарăм, çумăр витĕр тăватă çухрăм утрăм. Улăха çитсен пиччепе анне хăвăртрах улăм ури çумĕнче хӳшĕ турĕç, ăшăнмашкăн кăвайт чĕртрĕç. Çумăр чарăнчĕ, хĕвел пăхма пуçларĕ. Часах атте те юланутпа вĕçтерсе çитрĕ. Кăнтăрла çитеспе асанне термоспа вĕри чей, апат-çимĕç йăтса килчĕ. Çиме ларсан атте тăрук сиксе тăчĕ, кашкăрсем çывхарнине асăрхарĕ. Вĕсем иккĕнччĕ. Юланутне утланчĕ те вăрăм пушшине илсе вĕçтерчĕ. Кашкăрсене çапла майпа хăратса ячĕ. <...>

Татьяна ИШМУРАТОВА.

♦   ♦   ♦

Министра — ыйту

Кăрлачăн 18-мĕшĕнче «Тантăш» хаçатăн хастар юнкорĕсем черетлĕ хут пухăнчĕç. Сăлтавĕ те ахальтен мар. Эпир ЧР ĕçлев тата социаллă хӳтлĕх министрĕпе Алена Елизаровăпа пресс-конференци ирттертĕмĕр. «Тантăш» хаçатăн çамрăк юнкорĕсен йышĕнче эпĕ те пулни мана савăнтарчĕ.

«Юнкорăн ыйту пур» проекта хутшăннă май, Алена Геннадьевнăна тĕрлĕ ыйту патăмăр: пирĕн республикăра ĕç укçин чи пĕчĕк виçи мĕн чухлĕ пулнине, ăçта тата мĕнле майпа ĕç тупма май пуррине, паян хăш специалистсем ытларах кирлине, ĕçе миçе çул тултарсан вырнаçма пултарнине, ĕçсĕррисене мĕнле пулăшу панине ыйтрăмăр. Алена Геннадьевна пирки те кăштах пĕлтĕмĕр. Вăл мĕнле кĕнеке вулама юратнипе, хăш тăрăхран тата чăн-чăн министрăн еплерех пулмаллипе те кăсăклантăмăр. Сумлă хăна ыйтусене туллин хуравларĕ. Паллах, кашни министрăн ĕçпе çыхăннă асра юлнă самантсем пур. Эпĕ ăна шăпах çакăн пирки ыйту патăм. Вăл 107 çула çитнĕ çынпа тĕл пулнине аса илчĕ. Чăнах та, вăрăм ĕмĕрлĕ çынсем пире, çитĕнекен ăрăва, тĕлĕнтереççĕ. Нумай япалана тӳснĕ, темĕнле йывăр вăхăта та чăтса ирттернĕ. <...>

Света ОКРУЖНОВА. Елчĕк округĕ, Елчĕк шкулĕ.

Материалсемпе туллин паллашас тесен...

www.hypar.ru