Архив - Хресчен сасси

Ял историне çырас, çемье музейне анлăлатас тĕлĕшпе пурăнать Патăрьел районĕнчи Еншик ялĕнчи Александр Фролов. Тĕрĕссипе, ял историне вăл маларах çырса хатĕрленĕ. Ăна пичетлесе кăларма укçа-тенкĕ çукран пĕр пуçлăхран пулăшу ыйтнă. Лешĕ вара самаях кÿрентернĕ ăна. Тарăхнипе хатĕр текста çунакан кăмакана ывăтнă.

«Ĕмĕр ирттересси уй урлă каçасси мар», – тенĕ ваттисем. Утмăл çул хушшинче мĕн кăна пулман-ши? Савăнăçне те, хуйхи-суйхине те пĕрлех чăтса ирттернĕ Вăрнар районĕнчи Пуканкасси ялĕнче пурăнакан Алексей Павловичпа Мария Никитична Павловсем.

Чул пек çирĕп туслăх

Çитмен пурнăçран Мускава çитнĕ чăваш хĕрарăмĕсем пирки çырнăччĕ эпĕ. Çур уйăхра 40 пин тенкĕ майлă ĕçлесе илекенсем унти йывăр пурнăçа пăхмасăрах тăтăшах инçе çула тухаççĕ. Икĕ вут хушшинче çунаççĕ: укçа та илĕртет, çемьене пăрахса хăварма та шел. Анчах кашнинчех укçа çĕнтерет. Çемье чăтать. Укçа вара çул уçать. Уçмасăр. Хăй вăхăтĕнче Чăвашра тухтăрта ĕçлесе пурнăçне саплаштаркаласа çеç пынă пĕлĕшĕм халĕ Мускавра çав ĕçпех уйăхсерен çĕр пин тенкĕ ытла укçа илет. Çулталăкра пĕр пÿлĕмлĕ хваттер илмелĕх укçа пухнă.

«Хресчен сасси – Кил» хаçата кашни çулах çырăнса илетĕп. Унта нÿхрепе мĕнле тасатмалли çинчен çырнăччĕ. Манăн нÿхрепе кăмпапа кăвакăш ярса илнĕрен пĕтĕмпех çавăнта çырнă пек туса пăхрăм. Извеçпе пăхăр купоросĕ ярса шуратрăм, анчах паян кунччен те урайĕ те, стенисем те йĕпех тăраççĕ, маччаран та тумлать. Урайĕ – цементран, маччи – плитаран, стенисем – кирпĕчрен. Тата мĕн туса пăхмалла-ши?

В. Филиппова. Етĕрне.

Сахăр диабечĕ чухне апата питĕ уяса çимелле. Юнри сахăр шайне йĕркелеме уйрăмах 7 тĕрлĕ çимĕç пулăшать.

Ачча ялĕнчи (Канаш районĕ) кирпĕчрен купаланă тăпăл-тăпăл çуртра вăл кун хăна килессе кĕтмен. Хуçи тухасса шанса тимĕр хапха алăкне шаккаса ывăнтăм, вара кил картишре сиккелесе çÿрекен пĕчĕк çăмламас йытăран хăрамасăрах çенĕк алăкĕ çумĕнчи шăнкăрав тÿмине пусрăм. Ман ума йăрăс пÿллĕ, таса та типтерлĕ, ятуллă çи-пуç тăхăннă хĕрарăм тухса тăчĕ. Тараватлăн малалла иртме йыхравларĕ. Аслă пÿлĕме кĕретĕп. Стена çинче – гитарăпа балалайка, çут çанталăк илемне сăнлакан картинăсем.

Дайкон çисе курнисем пĕлеççĕ: вăл çав тери тутлă. Çуркуннечченех лайăх упранать. Миноваси, Клык слона тата Дубинушка текен сортсем уйрăмах лайăх пулаççĕ. Пирĕн тăрăхра дайкона çурла уйăхĕн пуçламăшĕнче акмалла, унсăрăн вăл чечеке кайма пултарать. Çÿллĕлетнĕ ансăр йăран çинче лайăх çитĕнет. Аксан эрнеренех шăтса тухать. Авăн уйăхĕнче вара тымар çимĕçĕн пуçĕ курăнма та пуçлать. Çутăра дайкон кукăрăлать, симĕсленет, ăна лăймака хурт тапăнма пултарать. Çавăнпа тымар çимĕçе купаламалла. Юпа уйăхĕн варри тĕлне вара кăлармалла. Сивĕре тĕртмен материалпа (лутрасил, агрил) витмелле.

Хĕлле чей ĕçме тĕрлĕ йывăç çулçи – пан улми, хурлăхан, чие, хăмла çырли, груша – пухатăп. Чей вĕретнĕ чух пĕр-пĕринпе хутăштарма юрать-ши? Хăш вăхăтра пухсан тата мĕнлерех типĕтсен аван-ши?

Леонид Семенов. Красноармейски районĕ, Йÿçкасси.

Тахçан пилеш сăваплă йывăç шутланнă, касма та юраман ăна. Хальхи вăхăтра чылайăшĕ пилеш усси çинчен нимех те пĕлмест. Çав вăхăтрах пилешре фосфор пулăринчен те ытларах, каротин вара – кишĕртинчен те.

"Звезда" ял хуçалăх производство кооперативĕ Сĕнтĕрвăрри районĕнче чи пысăк хуçалăх шутланнă, вун тăватă ял çынни вăй хунă кунта. Ялĕсем ватăлса пыраççĕ, çапах çĕр чăмăрĕ çинчен çухалман-ха. Вырăнти ял хуçалăх предприятийĕ вара чăнкă çырма умне çитсе тухнă. Утăм тусанах тарăн вара йăтăнса анма пултарнă.