Архив - Мая 2015 - Хыпар

Канаш районĕнче тĕлĕнтермĕш кĕпер пур теççĕ. Мĕнлерех вăл? Кĕпере хăçан хывнă? Унпа хăçан усă курма пăрахнă? Çав вырăна кайса курас килет паллах. Кĕпер çинчен тĕплĕнрех каласа кăтартсамăр.

А.ДЕМЬЯНОВ.

Чăваш халăхне ирĕке кăларассишĕн кĕрешсе пуç хунă Тойдемир Емайдин тата Байдул Искеев паттăрсен кун-çулĕ пирки каласа кăтартсамăр.

С.ИВАНОВ.

Вăрнар районĕ.

Сакăр çул каялла турĕ вăл хăйĕн пĕрремĕш утăмĕсене Чăваш Ен çĕрĕ çинче.

"Хыпар" хаçата никĕсленĕ Николай Никольский çуралнă кун, сăнанă тăрăх, яланах хĕвеллĕ те ăшă пулаканччĕ. Çавăнпах-и - чăн-чăн уяв пекех туйăнатчĕ вăл. Хальхинче майăн 19-мĕшĕнче ирхине тÿпере сивĕ пĕлĕтсем купаланни кăна курăнатчĕ. Çапах та "Хыпарçăсен" делегацийĕ чăваш хаçачĕн пĕрремĕш редакторĕн, паллă историкĕн, этнографăн тăван ялне - Муркаш районĕнчи Купăрляна - пуç тайма килсе çитнине çутçанталăк та ырă паллă пек йышăнчĕ-ши - уяв хĕрсе çитсен хура-кăвак пĕлĕтсен хыçĕнчен хĕвел шуса тухрĕ.

Вăрçă чарăннăранпа 70 çул çитнине уявларăмăр акă. Челябинск хулинче пурăнакан Евгения Николаевна Пустозерова вăрçă ветеранĕ çинчен кĕскен те пулин çырса кăтартас килет. Вăл 1919 çулхи декабрĕн 13-мĕшĕнче Тутар Республикинчи Теччĕ районĕнчи Аслă Ăнă ялĕнче çуралнă. Çав ялтах 7 класс вĕренсе пĕтернĕ.

Тĕлĕке ĕненме хушмаççĕ. Апла пулин те тепĕр чухне çав тери уçăмлисем пулаççĕ. Вĕсене куракан унта мĕн пулса иртнине чăн пурнăçринчен те çивĕчреххĕн, ĕмĕрлĕх асра юлмалла туйса тăрать. Ниепле те манса кайма çук вĕсене.

Журналистика çулĕ ăçта кăна çитермерĕ-ши мана? Совет самани вăхăтĕнче Совет Союзĕнчи чи илемлĕ те пуян хуласенче те, чикĕ леш енчи чылай-чылай çĕршывра та пулма тÿр килчĕ. Хитре те илемлĕ вырăнсем, паллах, чуна çĕклетчĕç, хăйсем патне туртатчĕç. Анчах та Чăваш çĕрĕнчен пĕр самантлăха та уйрăлас килмерĕ. Упăшка вилнĕ хыççăн питĕ çамрăкла икĕ ачапа тăрса юлнăскер йывăр вăхăтсенче пуçа час-часах «Мускава е çурçĕр еннелле тухса каймалла мар-ши?» тесе килекен шухăшсене хирĕçлесе «Çук, пурăнаймастăп эпĕ тăван тăрăхсăр» тесе пĕтĕмлетÿ тăваттăм, малалла ĕçлеттĕм.

Сывa чĕпĕ туянар

Хĕвел евĕрлĕ хăлха çакки курaкĕ

Вăрăмтуна тапăнасран

Хăшпĕр чухне çулсерен чăх-чĕп усракансем те аптраççĕ: "Мĕншĕн талăкри чĕпĕсем туяннă хыççăнах вилме тытăнаççĕ? Уйрăмах малтанхи эрнере”.

Сăлтавĕ тĕрлĕрен - тĕрĕс мар пăхни, апатлантарни, температурăна кирлĕ пек йĕркелеменни. Чи пысăк сăлтавĕ вара - туяннă пĕчĕк чĕпĕсем хавшак пулни, пахалăха тивĕçтерменни. Пĕчĕк чĕпĕсен пахалăхне епле хакламалла-ха? Сутакан умне чĕпĕсене лăк тулли читлĕхсенче илсе çитереççĕ-çке.

Çуркунне çак пĕчĕк хĕвел евĕрлĕ чăмаккасене пур çĕрте те курма пулать: улăх-çаранта, вăрманта, хулара, çулсен çумĕпе, юханшыв хĕрринче тата харпăр хăй пахчинче. Вĕсене хăнăхса çитнĕ эпир, çавăнпа хăлха çакки курăкĕн /одуванчик/ илемне асăрхамастпăр та. Çитменнине тата ăна ниме юрăхсăр çумкурăк вырăнне хуратпăр, ăçта куратпăр, çавăнта кăкласа ывăтатпăр. Тĕнчере çак чечеке тивĕçлипе хисеплеççĕ. Голландире, Японире, Францире, Индире хăлха çакки курăкĕ пахчи-пахчипе, ăна ятарласа ĕрчетеççĕ. Çак ÿсен-тăран пысăк усă кÿнине унта лайăх пĕлеççĕ.