Тул çутăлма пуçласанах чăхсем валли ирхи апат хатĕрлерĕм. Мĕн-мĕн янине те каласа хăварам-ха. Кĕркунне ăшă пулнăччĕ. Çавăнпах хĕл каçма нÿхрепе хунă пан улми иртерех çĕрме пуçларĕ. Тислĕк купи çине пăрахма шел. Нумай шухăшласа çÿренĕ хыççăн чăхсене çитерес терĕм. Малтан çур сехет пек пĕçеретĕп, кайран комбикормпа хутăштарса лартса паратăп. Такана тĕпне тĕпренчĕк те хăвармаççĕ вĕт.
Пусă çаврăнăшĕ - тĕрлĕ сезонра культурăсене тăпра пулăхне упраса хăварас тĕллевпе кирлĕ пек черетлентерсе пыни. Ĕçĕ кунта çакăнта, пĕр йышши культурăсем пĕр вырăнта темиçе çул туса илсен пĕрмаях пĕр япалана туртнипе тăпрана чухăнлатаççĕ. Çавна май тухăç та чаксах пырать.
Тăпрана чухăнлатас мар тĕллевпе пусă çаврăнăшĕ йĕркелеççĕ, пĕр çул пĕр культура, тепĕр çул - пачах урăххи ÿстереççĕ. Çавна май тăпра пĕрремĕш çул çухатнă тутлăхлă япаласене тепĕр çул, урăх йышши культурăна ÿстернĕ май пухма пултарать.
Пусă çаврăнăшне йĕркеленĕ чух икĕ çак пая тĕпе хумалла,
Чылай улма-çырлапа эмел культурисен вăрлăхĕсен хăйне евĕрлĕ уйрăмлăхĕ пур, лайăх пулса /пиçсе/ çитсен вĕсем тепĕр çулах ăнăçлă шăтса ÿсме пултараççĕ. Ансатрах каласан стратификаци вăл – вăрлăха пулса çитме май туса пани. Стратификацилемен /пулса çитмен/ вăрăсем çуркунне е пачах шăтмаççĕ, е вĕсенчен питĕ сахалăшĕ кăна шăтать.Çакăн пек культурăсен шутне чи малтанах шăмă вăрăллă культурăсем, лимонник, япони айви, кедр, юман, илемĕшĕн ÿстерекен тĕмсем, пур йышши эмел курăкĕсем /кăнтăр районĕсенче çитĕнекенннисемсĕр пуçне / кĕреççĕ.
Кăшарнире уçă çĕрте шыва кĕрсе ÿт-пÿпе кăна мар, чунпа та тасалас ырă йăла йăл илчĕ. Тăвай районĕнчи Енĕш Нăрвашсен те çак туртăм пысăк, анчах тĕн йĕркисене пăхăнса пурнăçламалли вырăн вĕсен халĕччен пулман.
Хĕрлĕ Чутай районĕнчи Тури Çĕрпÿкассинче çуралса ÿснĕ Зоя Сывлăмпин «Мĕнле-ши пурăнать анне?» сăввине вуласан канлĕхе çухатрăм. Унта чăваш хĕрарăмĕн йывăр пурнăçне кăтартса панăран-ши - аннен çăмăл мар шăпи куç умне тухса чуна ыраттарма тытăнчĕ.
Эпир аттепе аннен - пилĕк ывăл. Шел, анне виçĕ çул каялла çут тĕнчерен уйрăлчĕ. Мăшăрсăр 50 çул ытла пурăнчĕ. Атте, вăрçă инваличĕ, пилĕк ывăлĕ валли çĕнĕ çурт лартса пĕтерес умĕн вилчĕ. Анне урăх качча кайма шухăшламан, пире тĕрĕс-тĕкел ÿстерсе çын тăвас тесе тăрăшнă.
Чăвашла верси
Русская версия
