Archive - 31 Пуш, 2015

Николай Степанович Дедушкин 1995 çулхи декабрь уйăхĕн вĕçĕнче, пĕтĕм халăх Çĕнĕ çула хаваслăн кĕтсе илес те пурнăçа çĕнĕ хавалпа, çĕнĕ тĕллевпе малалла ăнтарас тесе тăнă чух вилсе кайрĕ.

Хамăр хаçатра эпир вăрçă вăхăтĕнче Ленинградран эвакуаципе Чăваш Ене килсе çитнĕ ачасен пĕр ушкăнĕ çинчен çырса кăтартнăччĕ. Ишекри ача çуртĕнче пурăннăскерсен хушшинче Анатолий Ефимов та пулни, ăна пĕр хĕрарăм усрава илни çинчен те аса илнĕччĕ статьяра. Анатолий Васильевичăн шăпи еплерех килсе тухни çинчен пĕлес шухăшпа çула тухрăм та вăл пурăнакан яла - Шупашкар районĕнчи Вăрăмту тăрăхне.

«Хаклă Зина! Паян, ик-виç яла нимĕçсенчен хăтарнă хыççăн, мана çителĕклĕ таранах канăç тупма тÿр килчĕ. Ак, пăхса ларатăп пĕр пĕчĕк пÿртрен урамалла. Ман умра аскăн çулăмпа хуралса кăмрăкланнă пысăк мар ял лаптăкĕ сарăлса выртать. Таврара никам та çук. Аташса юлнă чăх-чĕп таврашĕ те курăнмасть. Вĕсем тахçанах нимĕçсен ĕмĕтсĕр çăварне кĕрсе пĕтнĕ ĕнтĕ. Эпир ирĕке кăларнă ялта пĕр вăйпитти çынна та кураймарăмăр: пĕтĕмпех ватă-вĕтĕпе ачаллă мĕскĕн хĕрарăмсем кăна юлнă. Мунча пек тăвăр хÿтлĕхсемпе землянкăсенче вăхăтлăха майлаштарса тунă вучахсем умĕнче шăппăн кăна пăшăлтатса лараççĕ вĕсем.

Мирон Ефимович Ефимов 1915 çулхи августăн 27-мĕшĕнче Элĕк районĕнчи Самушкă ялĕнче çуралнă. 1936 çулта çара кайнă. Летчик тинĕс авиацийĕнче службăра тăнă. Тăван çĕршывăн Аслă вăрçине хутшăннă. Хура тинĕс флочĕн тытăмĕнче çапăçнă. Крыма тата Кавказа хÿтĕленĕ.

Çул çитсен кашни яшăн Тăван çĕршыв умĕнчи тивĕçе пурнăçламалла - çар ретне тăмалла. Сывлăх хавшак е службăна каяссине каяраха куçармалли урăх сăлтав пулсан кăна призывран хăтараççĕ. Акă каллех черетлĕ призыв тапхăрĕ çитĕ. Вăл апрелĕн 1-мĕшĕнчен пуçланать те июлĕн 15-мĕшĕнче вĕçленет. Инçет Çурçĕрте пурăнакансемпе вĕренÿ заведенийĕсен ĕçченĕсемшĕн кăна уйрăмлăх пур - вĕсемшĕн çурхи призыв майăн 1-мĕшĕнче пуçланать.

Чи тĕреклĕ чăваш арĕсем хăйсен пултарулăхĕпе вăйне XIX ĕмĕр вĕçнерех пасарлă пысăк ялсенче е çывăхри уес хулисенче ирттернĕ ярмăрккасемпе халăх уявĕсенче кăтартнă. Унашкал самант Никифор Мраньккан «Ĕмĕр сакки сарлака» романĕнче те пур. 30-40 çул каялла Куславкка районĕнче пурăннă сумлă таврапĕлÿçĕсем каланă тăрăх - асăннă романри тĕп сăнар - Энĕш шывĕ хĕрринчи ялта пурăннă Çтаппан Чулхулари тата Хусанти цирксенче тата ярмăрккасенче Атăл тăрăхĕнчи пăхаттирсемпе кĕрешсе тата кире пуканĕ йăтассипе тупăшса малти вырăнсене йышăннă.